مجموعه اشعار امیر معزی

[MHP]

روی آن تُرک جهان آرای ماه روشن است
زلف او در تیره شب بر ماه روشن جوشن است


تاکه او را جوشن است از تیره شب بر طرف ماه
راز من در عشق او پیدا چو روز روشن است


تا گلی نو بشکفد هر ساعتی بر روی او
کوی ازو حون‌گلبببتان و خانه زو چون‌کلسن است


همچو فَرخارست مجلس تا که او در مجلس است
همچو کشمیرست برزن تا که او در برزن است


چون ببینی چشم او گویی شکفته نرگس است
چون ببینی روی او گویی دمیده سوسن است


سوسنی دیدی که گردش شاخه‌های سنبل است
نرگسی دیدی که گردش نوکهای سوزن است


سنگ بر دل بندم اندر عشق آن زرین‌کمر
زانکه همواره به زیر سنگ او دست من است


او ز من منت ندارد گرچه او را شاهوار
طوق زرین هر شبی از د‌ست من در گردن است


هر کسی را رشک باشد بر بت معشو‌ق خویش
رشک من دایم بر آن سنگین دل سیمین تن است


دشمنی جویم همی با آنکه او را هست دوست
دوستی‌ گیرم همی با آنکه او را دشمن است

 

[MHP]

حور دیدارست لیکن بر سر دیدار او
سِحر هاروت است و کَید و فتنهٔ اهریمن است


تیر مژگانش همی ناگاه بر د‌ل بگذرد
راست‌ گویی نیزهٔ اسپهبد شیر اوژن است


در جهان اسپهبد شیر اوژن از روی هنر
خسرو عالی اعلی شهریار قارن است


رکن اسلام و علاء دولت و شمس ملوک
آن ‌که د‌ر مردی فزون از رستم و از بیژن است


نامور قطب‌المعالی آن که اندر صلح و جنگ
مهربان چون اردشیر وکینه ‌‌کش چون بهمن است


گاه بخشش هر که بیند شخص او گوید مگر
آفتاب اندر قبا و بحر ‌در پیراهن است


قاصد فتح و ظفر را موکب او مقصد است
گوهر عز و شرف را مجلس او معدن است


نرم شد با او فلک گر با همه ‌ک.س سرکش است
رام شد با او جهان‌گر با همه‌ک.س توسن است


سیرت او گردن ایام را چون زیور است
همت او تارک اَجرام را چون ‌گرزن است


کرد نتوانم برابر کوه را با حلم او
زانکه در میزان حلمش ‌کوه سنگ یک من است

 

[MHP]

در جحیم از بهر بدخواهان او بادافره است
د‌ر بهشت از بهر مداحان او پاداشن است


چون‌ کمان گیرد اجل با تیر او در معرکه است
چون‌ کمین سازد ظفر با تیغ او در مکمن است


جوشن‌گردان چو غربال است از زوبین او
مِغْفَر جنگ‌آوران با گرز او چون هاون است


پیش زوبین سپاه او سر اعدای او
راست‌ گویی پیش مرغان دانه‌های ارزن است


اسب او را باد خوان وکوه دان از بهر آنک
کوه شکلی بادپای و بادپایی‌ کُه‌کَن است


فتح زاید روز رزم از تیغ‌ گوهر دار او
تیغ ‌گوهردار او گویی به‌ فتح آبستن است


هست ‌در آهن به ‌صنع ایزدی باس شدید
زآنکه زوبین و رکاب و تیغ او از آهن است


ای بلند اختر سپهداری که پیش شهریار
نام تو اسپهبد شیر اوژن وگرد افگن است


دشمنت را چون توانم ‌گفت خرمن سوخته
کز نیاز و تنگدستی دشمنت بی‌خرمن است


از وفاقت در وثاق نیکخواهان هست سور
وز خلافت در سرای بدسگالان شیون است

 

[MHP]

در سر خصم تو مغفر معجرست از بهر آنک
در صفت مردست لیکن در هنر همچون زن است


هست واجب مدح تو کز جملهٔ اسپهبدان
سیرت تو مُستَفاد و رسم تو ‌مُستَحسَن است


روشنی باشد همی از مدح تو روح مرا
روح من ‌گویی چراغ و مدح تو چون روغن است


عیب نتوان کرد بر مدحی‌ که من ‌گویم تو را
کانچه در مدح تو گویم خالی از زرق و فن است


می ستان از ماه دیبا روی‌ کاندر بوستان
نه چمن دیبا لباس و نه هوا دیبا تن است


گر زمین و کوه پرکافور شد نشگفت از آنک
برف چون ‌کافور سوده ابر چون پرویزن است


نیست اکنون وقت صحرا و شکار و تاختن
موسم کاشانه و آسودن و می خوردن است


آتشی ‌باید که پوشاند هوا را عکس او
جامه‌ای کان را گریبان ماه و ماهی دامن است


آن‌که شاه‌ گوهران است و جزای کافران
تحفهٔ ماه دی و ریحان ماه بهمن است


لون او گه زرد و همچون زعفران و شنبلید
رنگ او گه سرخ و همچون ارغوان و روین است

 

[MHP]

اخگر او زیر خاکستر تو گویی از قیاس
مبرم و شعر خلوقی زیر شعر ادکن است


تا همی هر شب چو بینی لون و شکل اختران
چرخ را گویی به روز اندر هزاران روزن است


تا همیشه اهرمن را هست ماوا در سقر
تا که در خُلد برین روح‌الامین را مسکن است


اهرمن روز و شب از پیرامن تو دور باد
زانکه سال و مه تو را روح‌الامین پیرامن است


از نوای چنگ و بربط بزم تو خالی مباد
تا خروش چنگ ساز و غلغل بربط زن است


باعث‌ کار صبوحت باد وقت صبحدم
بانگ آن مرغی که او میخوارگان را مُؤذن است

 

[MHP]

از زین‌ دین عراق و خراسان مزین است
این را دلیل ظاهر و حجت مبرهن است


حاجت نیایدش به‌ دلیلی و حاجتی
کاقبال او شناخته چون روز روشن است


بر قدّ بخت او سَلَبی دوخته است چرخ
کاورا ز مهر و ماه‌ گریبان و دامن است


با دوستان گنبد دوار هست دوست
با دشمنانش کوکب سَیّار دشمن است


از خصم ایمن است‌ که پشت و پناه او
شاهنشه سپه‌شکنِ دشمن افکن است


آتش ز بیم آنکه بسوزد ز خشم او
ترسیده و گریخته در سنگ و آهن است


از بهر مهر و خدمت او کهترانش را
تن عاشق روان و روان عاشق تن است


شعری که من به حضرت او عرضه کرده‌ام
در شرق و غرب تا به‌ قیامت مدون است


من‌ گفتم آنکه بر دل او بود گاه مدح
او نیز آن کند که در اندیشهٔ من است


کارش به کام باد و جهانش مدام باد
زیرا که عالمی به جما‌لش مزین است

 

[MHP]

تا هست جهان دولت سلطان جهان است
وز دولت او امن زمین است و زمان است


عدلش سبب ایمنی خُرد و بزرگ است
جودش سبب زندگی پیر و جوان است


از دولت او در همه آفاق دلیل است
وز نصرت او در همه اسلام نشان است


دریا دل وگوهر سخن و صاعقهٔ تیغ است
باران سپه و بحر کف و برق سِنان است


لشکر شکن و تیغ زن و شیر شکارست
دشمن شکن و مال ده و ملک ستان است


ای شاه جهان هرچه تورا کام و مرادست
تقدیر و قضای مَلَک‌ُالعَرش چنان است


چندین شرف و جاه که ایزد به‌ تو دادست
گر برشمرم برتر ازین وهم و گمان است


هر دولت و نصرت که خبر بود ز شاهان
در مشرق و مغرب همه امروز عیان است


در خشم تو بیم است و به عفو تو امیدست
از مهر تو سودست وز کین تو زیان است


در مصر ز شمشیر تو آشوب و نفیر است
در روم ز پیکان تو فریاد و فغان است

 

[MHP]

با عدل تو بر خلق گشادست دَرِ امن
بس شاه که در خدمت تو بسته میان است


از آتش تیغ تو برفت آب مخالف
وز باد سر خصم تو در خاک نهان است


ازکِلک و بَنان تو دل خلق بنازد
گویی اَمَل خلق در آن‌ کلک و بنان است


وز تیر و کمان تو همی خصم بنالد
گویی اجل خصم تو آن تیر و کمان است


خورشید زمینی تو و هر روز به‌ خدمت
خورشید فلک بر سر تو سَعد میان است


از تابش خورشید پدید آید یاقوت
زان است که بر دست تو یاقوت روان است


اقرار دهد مرد خردمند که در فضل
یاقوت روان بر کف تو قوت روان است


دیدار تو شادیّ و طرب را سبب آمد
چندین طرب و شادی و خنده یک از آن است


اندر دل و جان مهر تو گشته است‌ که او را
از مهر تو آرام دل و راحت جان است


از جاه تو این مصر چو رضوان بهشت‌ است
وز فرّ تو این روضه چو رَوضات جنان است


شاهنشه اَقران و خداوند قِران باش
تا شمس وکواکب را بر چرخ قِران است


از عدل تو بر خلق جهان سایهٔ نعمت
واندر خط فرمان تو چندان که جهان است

 

[MHP]

سدید ملک ملک عارض خراسان است
صفی دولت و مخدوم اهل دیوان است


پناه دین خدای و معین شرع رسول
عمر که همچو علیّ و صدیق و عثمان است


لقب سدید و صفی یافته است زانکه دلش
قرارگاه سداد و صفای ایمان است


گزیده عادت او چشم عقل را بصرست
ستوده سیرت او جسم فضل را جان است


هنر چو نقطه وکردار او چو پرگارست
ادب چو نامه و گفتار او چو عنوان است


بر آسمان معالی به برج عز و شرف
همه کفایت او بی خُسوف و نقصان است


مگر که کیوان جای بلند همت اوست
که برتر از همه اجرام جای کیوان است


سخا توقع زو کن که او سخا ورزست
سخن به مجلس او بر که او سخندان است


بهر مقام همی بارد و همی تابد
که ابر مَکرمت و آفتاب احسان است


ایا خجسته همامی‌ که با تو در همه کار
ز چرخ بیعت و از روزگار پیمان است

 

[MHP]

عبارت تو ظُرَف را علامت است و نشان
براعت تو نُکَت را دلیل و برهان است


هوای عمر تو صافی است از بخار و غبار
عقیدهٔ تو چو ماه دو هفته تابان است


به ‌هرچه کردی و گفتی میان اهل خرد
نه بر خصال تو عیب و نه بر تو تاوان است


صحیفه‌های تو قانون دولت ملک است
جریده‌های تو دستور ملک سلطان است


عراقیان بستایند خط و لفظ تو را
که خط و لفظ تو پیرایهٔ خراسان است


شگفت نادره مرغی است کلک در کف او
که طعمه او را همواره قیر و قَطران است


اگر بود همه قطران و قیر طعمهٔ او
لعاب او ز چه معنی چو درّ و مرجان است


به شمع ماند و او را چو عنبر است دُخان
به‌ابر ماند و او را ز مشک باران است


غذای او شبه رنگ است و این غریب ترست
که در بنان تو بر سیم گوهر افشان است


بلند بختا با تو به یک دو بیت مرا
حدیث حادثهٔ تیر شاه ایران است