مجموعه اشعار امیر معزی

[MHP]

برو هر روز خواهد بود خوشتر
که ایزد کار او دارد همی راست


ز دی بودش اشارتهای امروز
در امروزش سعادتهای فرداست


ز فرّ طلعت او طبع‌ گیتی
اگر دی پیر بود امروز برناست


زمین از موکب او جون سپهرست
ثَری از حشمت او چون ثُریّاست


کنون در جامهٔ سبزست هر شاخ
بر آن صورت که در فردوس حوراست


لباس جویبار و فرض کهسار
به زنگار و بقم گویی مطراست


به‌هر دشتی کنون جای نظاره است
به‌هر باغی کنون جای تماشاست


از آن صحرا چنین سبزست و خرم
که عالی بارگاه او به صحراست


بهاری فرخ و عیدی خجسته است
به هر دو روزگار او مهناست


مهنا باد دایم روزگارش
که اسباب مراد او مُهیّاست


همیشه تا که بر گردون ستاره
چو سیم ریخته بر روی میناست


به خاتون باد فرخ روز سلطان
که خاتون مادر بی‌‌مِثل و همتاست


به سلطان باد روشن چشم خاتون
که سلطان خسروی دانا و زیباست


جهان خالی مباد از شاه سنجر
که تخت خسروی را در یکتاست

 

[MHP]

ای خسروی که مشرق و مغرب بهم توراست
وی داوری که هم عرب و هم عجم تو را است


در شرق و غرب خلق خدا جمله شاکرند
فضل خدای و رحمت او لاجرم تو راست


بیش وکم است ملک جهان حون نگه‌کنی
چندانکه هست ملک جهان بیش وکم توراست


دادست کردار ز گیتی تورا دو بهر
وان بهره‌ای که ماند سزاوار هم توراست


تا همت تو زیر قدم‌ کرد فرق ماه
فرق مخالفان همه زیر قدم تو راست


بدخواه تو نهفته چو باغ‌ارم شدست
تا عالمی شکفته چو باغ ارم توراست


شاهان به دار ملک تق گشته‌اند
زیرا که دار ملک چو بیت‌ا‌لحرم تو راست


از حمل وز خراج بزرگان روز‌گار
هر روز گونه‌گونه نِعَم بر نِعَم تو راست


سیصد هزار شیر دلیرند لشکرت
چندین دلیر شیر به زیر علم تو را است


هستی تو نور بخش و گهر بخش از آن‌کجا
طبعی چو آفتاب و یمینی چو یم توراست

 

[MHP]

حجت‌ ز تیغ وز قلم آرند رزم و بزم
در رزم و بزم حجت تیغ و قلم توراست


دستور تو به دانش و تدبیر آصف است
زیراکه فر ‌دولت و تایید جم تو را است


تا کام و نام و نعمت هم محتشم ز توست
شکر و ثنا و خدمت هر محتشم توراست


هرکس به قدر خویش نماید همی‌کرم
لیکن مسلم از همه عالم ‌کرم توراست


نورست با ظُلَم همه‌ک.س را درین جهان
نور سعادت ابدی بی‌ظلم تو را است


هرچند خلق را نبود بی‌عدم وجود
در ملک د‌ین وجود ابد بی‌ عدم تو راست


گرد‌ون قسم نهاده به ‌ده جزو ملک را
نه جزو تا زمانه بود زان قسم تو راست


جاوید باد دولت و شاهی و ملک تو
زیراکه ملک و دولت و شاهی بهم توراست

 

[MHP]

ای صاحب اعلی دل تو عالم اعلاست
رای تو چو خورشید، درخشنده و والاست


گر دهر مُهَنّاست بدین عید همایون
این عید همایون به بقای تو مهناست


عالم به تو خرم شد و گیتی به‌ تو روشن
دولت به تو باقی شد و ملت به تو آراست


شغل همه آفاق به فرمان تو شد خوب
کار همه احرار به کردار تو شد راست


از ماه فلک تا دل تو هست تفاوت
چندانکه تفاوت ز ثری تا به ثریاست


گر ماه فلک تافته بر روی زمین است
ماه دل تو تافته برگنبد خَضْراست


آن ماه، گهی کاهد و گاهی بفزاید
وین ماه بیفزاید و هرگز نکند کاست


زیر علم دولت تو سایهٔ طوبی است
زیر قدم همت تو تارک جوزاست


شاید که بُوَد خصم تو از لشکر فرعون
تا رای درخشان تو همچون ید بیضاست


آثار کفایت همه از رای تو باقی است
انوار سعادت همه از روی تو پیداست

 

[MHP]

دیدار تو گویی به مثل مرکز نورست
زیرا که بدو چشم بشر روشن و بیناست


کردار تو گویی به مثل اختر سعدست
زیرا که بدو بخت بشر فرخ و برناست


گفتار تو گویی به مثل پایهٔ عقل است
زیرا که بدو جان بشر عاقل و داناست


روز همه ک.س هست ز توفیق تو روشن
تا در قلم تو شب تاریک مجزاست


توقیع تو بینم سبب زندگی خلق
گویی‌ که صریر قلمت باد مسیحاست


ای صدر وزیران جهان بدر زمینی
ای بدر زمین صدر وزارت به تو آراست


من بنده همی تا صفت مدح تو گویم
از قوت مدح تو مرا طبع چو دریاست


شاید که چو دریای محیط است مرا طبع
زیرا که درو مدح تو چون لولو لالاست


با حکم ابد باد بقای تو برابر
ای یافته از حُکم ازل هرچه دلت خواست


بگذار دو صد عید علی‌رغم عدو را
خوش دار ولی را که تورا دولت والاست

 

[MHP]

آن خداوندی که او بر پادشاهان پادشاست
مستحق عُدّت و مجد و جلال و کبریاست


گر به دل خدمت‌ کنی او را سزای خدمت است
ور به‌جان اورا ثناگویی سزاوار ثناست


اوست معبودی به وصف لایزال و لم یزل
لم یَزَل او را سریر و لایزال او را سراست


زنده او را دان و هست او را شناس از بهر آنک
زندهٔ دایم وجود و هست جاویدان بقاست


حکم او بی‌علت است و صُنع او بی‌ است
ذات او بی‌آفت است و ملک او بی‌منتهاست


دانش او بی‌محال و بخشش او بی‌عدد
گفته ی او بی‌مجاز و کرده ی او بی‌خطاست


از ازل گر بنگری پیوسته بینی تا ابد
قسمتی در هر چه خواهی حکمتی در هرچه خواست


آسمان نیلگون هست آسیای قدرتش
مردم اندر دور او چون گندم اندر آسیاست


ضربت خِذْلان او بر جان مرد مفسدست
شربت توفیق او بر جان مرد پارساست


لطف او بین هرکجا اسباب خلقی ساخته است
قهر او دان هرکجا احوال قومی بینواست

 

[MHP]

هرکه بدبخت است بیگانه است با اسلام و دین
نیکبخت آن است کاو با دین و اسلام آشناست


راستی و کژّی اندر راه توحیدست و شِرک
هر دو پیوسته نگردد کان جدا و این جداست


هرکه باشد همنشین شرک گیرد راه کج
وان که باشد همره توحید یابد راه راست


با هوای نفس کی باشد رضای حق روا
تا که عصیان در هوای نفس و طاعت در رضاست


قول و فعل خویش را درمعصیت منکر مشو
زانکه هفت اندام تو بر قول و فعل توگواست


سُخرهٔ ابلیس‌ گشت و غرهٔ تَلْبیس شد
هرکه او در معصیت بِفْزود و از طاعت بکاست


گر تو در دنیا هزاران چاره و حیلت کنی
چیره گردد بر تو آخر هرچه از ایزد قضاست


با قضای چیره در دنیا چه جای حیلت است
با نهنگ شرزه در دریا چه جای آشناست


گر سلیمانی که جن و انس در فرمان توست
ور فریدونی که شرق و غرب سرتاسر تو راست


بهرهٔ تو زین جهان چون دامنت گیرد اجل
ده‌گزی کرباس و لختی خشت و چوب و بوریاست

 

[MHP]

خوف ما از عدل یزدان و رجا از فضل اوست
زانکه عدل او بلا و فضل او دفع بلاست


در دل مومن همی خوف و رجا باید بهم
مومن پاک است هرکاندر دلش خوف و رجاست


این جهان چون باغ و ما همچون نهالیم و درخت
رحمت و احسان او چون ابر و چون باد صباست


رحمت و حرمان خویش از فضل او داند همی
هرکه در رنجی‌ گرفتار و به دردی مبتلاست


او نکوکارست اگر ما را عبادت اندک است
او خریدارست اگر ما را بضاعت کم بهاست


گر هُدیٰ خواهی گواهی ده که معبودت یکی است
وان یکی بی‌یار و بی‌همتا و بیچون و چراست


سَیّد اولاد آدم خاتم پیغمبران
مهتر عالم شفیع روز محشر مصطفاست


نایب پیشین او بوبکر و آنگاهی عمر
بعد ازو عثمان وبعد از وی علی مرتضاست


گر بر این دین و بدین مذهب ز دنیا بگذری
جای تو در جَنّهٔالفِردوس جای اولیاست


ای خداوندی که در وصف وجود جود تو
حجت سنی قوی و حاجت مومن رواست


بر ثنای حق معزی را دعا باید همی
زانکه مقصود معزی را ثنای حق دعاست

 

[MHP]

ای سروری‌ که قول تو چون وحی منزل است
کارت چون معجزات رسولان مُرسَل است


عالی دو آیت است علا و بها بهم
در شان دین و دولت تو هر دو منزل است


هر روز بر دوام دهد آفتاب نور
بر آفتاب جود تو گویی موکل است


تا از نسیم خلق تو گیتی معطر است
بازار و کار عطر فروشان معطل است


گر واجب است درخور تفصیل مُجمَلی
تفصیل جود را کف راد تو مُجمَل است


باطل کند حُسام تو چون معجز کلیم
چندانکه حاسدان تو را سِحر مُبطَل است


هنگام مدح مَخلَص اشعار شاعران
بی‌نام و بی‌خطاب تو موقوف و مُهمَل است


چون دایره است شعرم و مدح تو مرکز است
چون آینه است طبعم و جود تو صیقل است


آن خوبترکه پیش تو آرم عروس مدح
کز جود تو قبالهٔ کابین مُسَجَّل است


آن خلعت شریف که فرموده ای مرا
همتای جامه‌های نسیج و مُثَقّل است

 

[MHP]

اسبی‌ که داده‌اند نه از خاص تو مرا
پیرست و بد رواست‌ کهن لنگ و کاهل است


گر با فسار و توبره جلدست در علف
با زین و با لگام به رفتار تُنبَل است


بالای او به قصر ‌مَشیدَست نردبان
حلقوم او به بِئر مُعَطّل مُرَمَّل است


مالد به قصر و بر در و دیوار خویشتن
گویی ز فرق تا قد‌مش‌ گرّ و دُمَّل است


ترکیب او زگونهٔ سرخ و مزاج سرد
همرنگ آب صندل و هم‌طبع صندل است


بالا گهی نبیند گویی که اَعوَرست
گاهی یکی دو بیند گویی‌ که ا‌َحوَلَ است


اسبی قوی است از در گردون کشیدن است
نه از در نشست حکیمان افضل است


در شهر وراه در همه جایی مرا برو
نه جای اعتماد و نه جای مُعَوَّل است


از عین دولت است شکایت درین عطا
کوته‌ کنم حدیث اگر چه مفصل است


زان سان ‌که هست باز فرستادمش به‌ تو
آن را بَدَل فرست‌ که تشریف اوَّل است


تا در زمانه چون مه کانون کشد سپاه
در تابه خانه موسم کانون و منقل است


تاج سر قبیله و آل پدر تو باش
کز تو سرش به تاج بزرگی مُکَلَّل است


می‌ خواه از آن صنم که بناگوش و زلف او
کافور مشک پرور و مشک مسلسل است