همگانی تاریخچه دایناسورها از ظهور تا انقراض

[•Kiana•]

دایناسورها گروهی از خزندگان ماقبل تاریخ هستند که از اواخر تریاس (۲۳۰ میلیون سال پیش) در زمین ظاهر شده و در انقراض گروهی کرتاسه-ترشیری (۶۵ میلیون سال پیش) از بین رفتند.

 

[•Kiana•]

نام دایناسور (Dinosaur) از دو کلمه یونانی دینوس (Dinos) به معنی وحشتناک و ساروس (Sauros) به معنی سوسمار یا مارمولک گرفته شده است. این جانداران متعلق به گروهی از جانداران به نام آرکوسورها (Archosaur) هستند. امروزه این گروه توسط پرندگان و تمساح‌ها شناخته می‌شود (برخی دانشمندان اعتقاد دارند که لاک پشت‌ها نیز مربوط به این گروه هستند)، اما در گذشته با گروه‌هایی نظیر دایناسورها، پتروسورها (خزندگان بال‌دار) و بسیاری از اجداد عجیب تمساح‌ها تنوع بسیار زیادی داشتند.

 

[•Kiana•]

دایناسورها یکی از موفق‌ترین جاندارانی هستند که تاکنون در زمین زیسته‌اند. آنها بیش از ۱۷۰ میلیون سال در خشکی‌های زمین حکمرانی می‌کردند، از موجودات کوچک گرفته تا برخی از بزرگ‌ترین جانورانی که تاکنون در زمین قدم گذاشته‌اند. برخی از دایناسورها نظیر ساروپودها چهارپا و برخی نیز مانند تروپودها دوپا بودند. علیرغم تاریخ تکاملی طولانی آنها، منشأ آنها هنوز مشخص نیست و به صورت معما باقی مانده است.[۱] با وجود مطالعات بسیار هنوز هم سوالات بسیاری نیز درباره آنها وجود دارد، مانند این که چه زمانی تکامل یافتند و یا شکل اولین دایناسورها چگونه بود؟

 

[•Kiana•]

ظهور دایناسورها
تاریخ ظهور دایناسورها به حدود ۲۳۰ میلیون سال پیش یعنی اواخر دوره تریاس می‌رسد. دایناسورهای اولیه‌ای که در این دوره ظاهر شدند ترکیبی از چندین گونه مختلف بودند که شامل موجودات کوچک دو پا مانند ائودرومیوس (Eodromaeus) و موجودات بزرگتری مانند هرراسوروس (Herrerasaurus) بود. این دایناسورها که تروپود (Theropods) نام دارند دارای اسکلت مشابه پرندگان بوده، بدن برخی از آنها از پر پوشیده بود و ۱ تا ۲ متر طول داشتند، این نوع تروپودها شکارچی و گوشتخوار بودند.

 

[•Kiana•]

تکامل دایناسورها
در اوایل دوره تریاس (۲۵۲ تا ۲۰۱ میلیون سال پیش) فقط یک قاره با نام پانگه‌آ وجود داشت و دربردارنده تمام خشکی‌های زمین بود، آب و هوای این قاره در آن زمان عموماً گرم و خشک بود. گیاهان هنوز تکامل نیافته بودند اما بازدانگان یا گیاهان مخروطی و سرخس‌ها در خشکی‌های زمین وجود داشتند، در آن زمان خزندگان اولیه‌ با نام رینکسور (Rhynchosaur)، دوزیستان و اجداد پستانداران امروزی با نام ساینودونت (Cynodont) بر خشکی‌ها غلبه داشتند. در دریاها هم اسفنج‌ها، مرجان‌ها، کرم‌ها ، ماهی‌های اولیه‌ای مانند کولاکانت و کوسه چین دار، خرچنگ‌ نعل اسبی، موجودات صدف‌دار مانند آمونیت‌ها، خزندگان دریایی مانند لاک پشت‌ها و شکارچیان دریایی مانند پلیوسورها می‌زیستند.

 

[•Kiana•]

از دایناسورهای دوره تریاس می‌توان به دایناسورهای ساریشین (لگن مشابه مارمولک) با جنس‌های نایاساسوروس (Nyasasaurus)، ساتورنالیا (Saturnalia)، استاریکوسوروس (Staurikosaurus)، یوتارپتور (Eoraptor) و از دایناسورهای اورنیتیشین (لگن مشابه پرنده) می‌توان به جنس‌های پیسانوسورس (Pisanosaurus) و لسوتوسوروس (Lesothosaurus) اشاره کرد.

 

[•Kiana•]

با پایان دوره تریاس، در حدود ۲۰۰ میلیون سال پیش چهارمین انقراض دسته جمعی (انقراض تریاس-ژوراسیک) رخ داد که در آن حدود ۸۰٪ از گونه‌های زمین منقرض شدند اما اجداد دایناسورها از این انقراض جان سالم به در بردند.

 

[•Kiana•]

پس از چهارمین انقراض گروهی و آغاز دوره ژوراسیک (۲۰۱ تا ۱۴۵ میلیون سال پیش) به خاطر از بین رفتن بسیاری از جانوران، دایناسورها منابع بیشتری در اختیار داشتند از اینرو به تعداد بسیار زیاد و اندازه‌های بزرگ‌تر تکامل یافته و تبدیل به حیوانات غالب زمین شدند. در آغاز این دوره ابر قاره پانگه‌آ شروع به تجزیه نمود که در نتیجه گونه‌های مختلف دایناسورها را از هم جدا کرد تا آنها به طور مستقل تکامل یابند.

 

[•Kiana•]

ساروپودها (Sauropod) از جمله دایناسورهای شاخص ژوراسیک هستند که همگی چهارپا و گیاهخوار بوده و دارای گونه‌های عظیم الجثه‌ای بودند. از ساروپودهای شاخص این دوره می‌توان به براکیوسوروس (Brachiosaurus)، دیپلودوکوس (Diplodocus)، آپاتوسوروس (Apatosaurus)، برونتوسوروس (Brontosaurus) و مامنچیسوروس (Mamenchisaurus) اشاره کرد.[۴] دایناسور دو پا و پردار آرکئوپتریکس (Archeopteryx) نیز متعلق به این دوره است.

 

[•Kiana•]

ساروپودها احتمالاً به خاطر هضم غذا به چنین اندازه‌های بزرگی تکامل یافته بودند. زیرا هضم گیاهان مواد مغذی کمتری از هضم گوشت نیاز داشت به همین علت آنها منابع بیشتری در اختیار داشتند. از بزرگ‌ترین دایناسورهای ساروپود ژوراسیک می‌توان به ساروپوزیدون (Sauroposeidon) با ۳۴ متر طول و۱۸ متر قد اشاره کرد.