تاریخ جهان توضیحات کامل در رابطه با: دین_کتاب_کتیبه، مهم تاریخ

[♡ریحانه♡]

آگاتانژویرایش
مقالهٔ اصلی: آگاتانژ
این مورخ منشی تیرداد دوم، پادشاه ارمنستان بود. وی در اصل اهل یونانی و ساکن یکی از نواحی غربی ارمنستان بود.. تاریخ او به دو زبان ارمنی و یونانی نگاشته شده و حوادث سال‌های ۲۲۶ تا ۳۳۰ م را در بر می‌گیرد.[۴۸]

فوستوس بیزانسیویرایش

 

[♡ریحانه♡]

فوستوس بیزانسیویرایش
مقالهٔ اصلی: پاوستوس بوزاند
وی از مورخین سده پنجم میلادی و از اهالی بیزانس بود. گزارش‌های سالانه او به زبان یونانی و مربوط به سال‌های ۳۴۴ تا ۳۹۰ میلادی بوده‌است. این سالنامه‌ها بعداً در سده پنجم میلادی به ارمنی ترجمه شدند. تألیفات او از منابع مهم در تاریخ ارمنستان و حوداث سده چهارم میلادی ایران به‌شمار می‌رود

 

[♡ریحانه♡]

زنون گلاگیویرایش
مقالهٔ اصلی: زنون گلاگی
این مورخ متعلق به سده چهارم میلادی بود. وی در آغاز در گلاگ سوریه می‌زیست، اما از آنجا به کاپادوکیه مهاجرت کرد. آثار او به سریانی نوشته شده و ارامنه وی ار از مورخین ملی خود به‌شمار می‌آورند. تألیفات وی به تاریخ دارون مشهور است.

 

[♡ریحانه♡]

موسی خورنیویرایش
مقالهٔ اصلی: موسی خورنی
از نویسندگان و مورخین ارمنی است که احتمالاً در سده پنجم و آغاز سده ششم میلادی می‌زیست. وی تحصیلات خود را در اسکندریه، آتن، روم، و کُنستانتینوپول به پایان رسانید. خورنی برای نگارش کتاب تاریخ ارمنستان از منابع متعددی از جمله تورات، نوشته‌های یونانی و سریانی و حماسه ملی ارمنی سود برد. بخشی از گزارش‌های وی که مربوط به دوره ماد است، درهم و مغشوش است. علت این امر آن است که وی نتوانست از منابع هرودوت و گزنفون استفاده کند بلکه منبع وی در اینباره مورخ اهل سوریه به نام «مارآپاس کاتینا» بود که اثرش مجموعه ناهماهنگ با آثار دیگران بوده‌است. خورنی همچنین کتابی در جغرافیا نوشت که برای مطالعه تاریخ اشکانی و ساسانی مفید است. این تألیف را مارکوارت آلمانی با عنوان ایرانشهر به چاپ رسانده‌است.[۵۱]

 

[♡ریحانه♡]

موسس خورناتسی در نقل تاریخ باستانی ارمنستان (از قول مارآپاس کاتینا) گزارش‌های مورخین باستان را با افسانه‌های تورات در هم آمیخته و سعی نموده تا این اخبار را با روایات زرتشتی ساسانی منطبق سازد. به نظر می‌رسد که وی از تاریخ اورارتو آگاه نداشته و اطلاعات خود را از منابع اساطیری اخذ کرده‌است. پاره دیگر از اطلاعات خورنی دربارهٔ تاریخ باستان ارمنستان از یوسوی، مورخ معروف گرفته شده و او نیز اطلاعات خود را از کتزیاس به دست آورده‌است. خورنی در تاریخ خود فهرستی از شاهان ماد و ارمنستان نقل کرده که ظاهراً مأخوذ از روایت کتزیاس و هرودوت است. روی هم رفته، می‌توان نتیجه گرفت که گزارش‌های خورنی، به ویژه در دوره اشکانی و ساسانی، حائز اهمیتی بیتشر از سایر گزارش‌های اوست.[۵۲

 

[♡ریحانه♡]

منابع مطالعه امپراتوری ایران مشکلات خاصی دارند که چندان از پراکندگی آن‌ها ناشی نمی‌شود، بلکه بیشتر معلول گوناگونی فوق‌العادهٔ آن‌ها به زبان‌ها و شکل‌های مختلف است. پیش از کاوش‌ها و حفاری‌های سدهٔ گذشته و رمزگشایی خطوط خاورمیانه باستانی، امپراتوری هخامنشی را بیشتر از طریق نوشته‌های باستانی به ویژه کتاب تواریخ هرودوت که در قرن پنجم پیش از میلاد نوشته شده‌است می‌شناختند. هدف اصلی هرودوت در این کتاب ستایش پیروزی‌های یونانیان بر ایرانیان میان سال‌های ۴۹۰ و ۴۷۸ پیش از میلاد بود، بنابراین ارزش اطلاعاتی کتاب از دیدگاه وقایع‌نگاری تاریخی به دورهٔ آغازین این امپراتوری محدود می‌شود. گرچه کتاب هرودوت از لحاظ گستردگی نواحی مورد بحث و جنبه‌های گوناگون امپراتوری بی‌همتا است، علاقه و توجه او در بحث دربارهٔ جزئیات بیشتر به مرزهای شمال غربی امپراتوری محدود می‌شود.

 

[♡ریحانه♡]

بنیان‌گذار شاهنشاهی ایران را فرمانروایی آرمانی نشان دهد که گویی جانشینان بعدی‌اش از میراث وی منحرف شده‌اند، حاکی از آن است که واقعیت‌های تاریخی تابع هدف بزرگتری قرار گرفته‌اند، طوری‌که جدا کردن واقعیت از افسانه دشوار می‌نماید. ثروت و قدرت پادشاهان ایران نویسندگان یونان را محسور ساخته بود و آن‌ها در واکنش به این عظمت و جلال به نقل داستان‌هایی از دسیسه‌های درباری و انحطاط اخلاقی ناشی از نازپرودگی و رفاه و تجمل بی‌پایان می‌پرداختند. این داستان‌ها که شاه‌های ایران را به صورت شخصیت‌هایی ضعیف و اسیر توطئه‌های زن‌های قدرتمند و خواجگان شرور ترسیم‌کرده‌اند، در واقع روایت و بازتابی از هنجارهای اجتماعی و سیاسی خود یونان هستند که در ذهن ما اروپاییان رسوخ کرده‌است: تصویر شهریاران بزدل و زن صفت ایران که طی قرن‌ها با نیرومندی بر ما نفوذ و سلطه داشته‌اند و شاهنشاهی ایران در تضاد با شجاعت و مردانگی «غربی»، قدرت «دیگری» به چشم خاورشناسان اروپایی نمایانده‌اند؛ ولی ما در هنگام مطالعهٔ تاریخ شاهنشاهی ایران باید این حقیقت را در نظر بگیریم که برداشت عامیانه و فراگیری که در مورد نظام سیاسی این شاهنشاهی در ذهنمان شکل گرفته‌است، از اساس ناقص و مبتنی بر خطا است.[۵۴]

 

[♡ریحانه♡]

مورخان یونانی در مورد مادها و دوران متأخرتر در سدهٔ پنجم پ. م. گزارش‌هایی داده‌اند، اما این گزارش‌ها غالباً اندک و آمیخته به افسانه است. اطلاعات مورخینی چون هکاته، دیونیس و کسانت لیدیایی شامل قطعات پراکنده‌ای از تاریخ ماد است که همین اطلاعات توسط مورخین بعدی نیز تکرار شده‌اند. نخستین کسی که گزارشی جامع در مورد مادها ارائه کرد، هرودوت بود.[۵۵]

در آثار برخی نویسندگان و مورخان یونانی و لاتین اطلاعات پراکنده‌ای از تاریخ ماد گزارش شده‌است. از جمله می‌توان به آثار آمین مارسلن، مورخ سده چهارم میلادی اشاره کرد. همچنین استرابون (سده اول میلادی) که گزارش‌های جغرافیایی او حائز اهمیت است. آثار بطلمیوس منجم، ریاضی‌دان و جغرافی‌دان سده دوم میلادی و صاحب کتاب جغرافیا و تاریخ قاعده شاهان که بر اساس منابع شرقی تدوین کرده و پلین ارشد، طبیعی دان سده اول میلادی نیز دربارهٔ تاریخ ماد ارزش ویژه‌ای دارند.[۵۶]

 

[♡ریحانه♡]

مقالهٔ اصلی: هرودوت
هرودوت را پدر تاریخ خوانده‌اند و تألیفات وی کهن‌ترین اثری است که از مورخین دوران باستان دربارهٔ ایران و تمدن‌های جهان باستان و تاریخ ملت کهن شرق نگاشته شده‌است. وی از اهالی هالیکارناس، یکی از مستعمرات یونانی آسیای صغیر بود و در بین سال‌های ۴۸۴ تا ۴۲۵ پ. م می‌زیسته‌است. خانواده هرودوت از اشراف این منطقه بودند و به همین دلیل، وی از زندگی مرفهی برخوردار بود. اما به واسطه اوضاع نابسامان شهر و برخی علل سیاسی، به ترک موطن خود و سفر به جزیره ساموس ناچار شد.[۵۷]

 

[♡ریحانه♡]

هرودوت سفرهایی به فنیقیه و بابل و شاید سرزمین ماد و پارس و سپس مقدونیه نمود. در سقر نخست تا سرزمین سکاها پیش رفت و در سفر دوم شگفتی‌های سرزمین مصر را مشاهده کرد و بعدها آداب اجتماعی مراسم دینی و سنت‌های آن‌ها را در اثر معروف خود به رشته تحریر در آرد که مورد توجه یونانی‌ها قرار گرفت. هرودوت در سال ۴۴۵/۴۴۶ پ. م کتاب خود را در حضور گروهی از بازرگانان یونان قرائت کرد و مجلس ملی یونان مبلغی را به عنوان پاداش برای او تصویب کرد.[۵۸]

مورخین معاصر نیز در باب هرودوت اظهار نظرهایی نموده‌اند که حاصل بررسی‌های آن‌ها در آثار او و تطبیق با شواهد تاریخی و باستان‌شناسی، به این نتیجه رسیده‌اند که باید در به‌کارگیری اخبار و اطلاعات مورخین کلاسیک دربارهٔ مادها و هخامنشیان، که به وسیله هرودوت به آن‌ها منتقل شده، محتاط بود و تمام این اظهارات را نپذیرفت.[۵۹]