تاریخ جهان توضیحات کامل در رابطه با: دین_کتاب_کتیبه، مهم تاریخ

[♡ریحانه♡]

امروزه با مقایسه تاریخ هرودوت با دیگر منابع تاریخ ماد و پارس روشن شده‌است که هرودوت در نگارش تألیف خود بیشتر از منابع کتبی، به منابع شفاهی تکیه داشته‌است. خود این مورخ به این نکته اذعان دارد که اخبار خود را از مطلعان شنیده‌است. منتقدان گفته‌اند که احتمالاً خود هرودوت در نگارش تاریخ ماد، از اظهارات یکی از اخلاف هارپاگ (کسی که در سقوط پادشاهی ماد نقش مؤثری داشته‌است) سود جسته که اطلاعات موثق اما یکجانبه‌ای در اختیار گذاشته‌است؛ بنابراین می‌توان گفت به رغم امانتداری و انصافی که هرودوت به خرج داده، به دلیل غرض ورزی راویان تاریخ هرودوت، اطلاعات او خالی اطمینان و وثوق نیست.[۶۰]

یکی دیگر از اشکالات گزارش‌های هرودوت این است که وی با وجود دسترسی به منابع متعدد، غالباً تنها یکی از آن‌ها را که به نظرش به حقیقت نزدیکتر بوده‌است را ذکر کرده‌است؛ بنابراین، اعتماد صِرف به برداشت‌های تاریخی او، به ویژه دربارهٔ تاریخ وقایع، همواره امری ناشایست است. بر همین اساس، هرودوت مدت فرمانروایی مادها را ۱۲۸ سال ذکر کرده‌است که با واقعیت موجود منطبق نیست و به دلیل همین اشتباه، تاریخ وقایع پس از آن نیز نادرست به نظر می‌رسد. همین اشکال در ارقامی که هرودوت نقل می‌کند نیز به چشم می‌خورد. مثلاً ۲۲ سال پادشاهی فرورتیش را ۲۸ سال ذکر کرده‌است و از این قبیل ارقام مصنوعی در گزارش‌های او به کرات دیده می‌شود.[۶۱]

 

[♡ریحانه♡]

راویان اخبار مربوط به تاریخ هخامنشیان نیز گاه آگاهی‌های نادرست و آلوده به غرض در اختیار هرودوت قرار داده‌اند. برای مثال، بنا بر برداشت‌ها و استنباط‌های هرودوت، از منشأ هخامنشیان، که متکی بر اخبار و شنیده‌های وی در سده پنجم پیش از میلاد است، کشورگشایی‌های کوروش را شبیه خونی‌های قبایلی ذکر می‌کند که برای غارت و کسب غنیمت به سرزمین‌های دیگر می‌تاخته‌اند. در حالی که شواهد دیگر از دوره‌های پس از هرودوت نشان می‌دهند که واقعیت امر چنین نبوده و پارس‌ها صرفاً قبایل چادرنشین نبوده‌اند، زیرا گزنفون اصلاحات نظامی گسترده‌ای را به پارس‌ها نسبت می‌دهد: سازماندهی فرماندهی سپاه بر اساس نظام ده نفری، تجهیز نیروی سواره نظام و ارابه سواران؛ بنابراین و با چنین سازمان دهی نظامی نمی‌توان نظر هرودوت را مبنی بر اینکه پیروزی کوروش بر مادها حاصل تصادف و بخت و اقبال و ناشی از خ*یانت‌های اطرافیان آستیاگ بوده‌است به آسانی پذیرفت. منابع دیگر، از جمله اسناد بابلی، بسیاری از آگاهی‌های هرودوت را مورد تردید قرار داده‌اند. با این حال شگفت آن است که هرودوت چه در دوران باستان و چه در عصر حاضر، به اتهام طرفدارای از شرق و از آسیایی‌ها (بربرها) مورد حمله قرار گرفته‌است. گروهی وی را افسانه پرداز و داستان ساز خوانده‌اند.

 

[♡ریحانه♡]

پلوتارک، مورخ سده نخست میلادی، کتابی تحت عنوان غرض ورزی هرودوت تألیف نمود. گروهی از دانشمندان معاصر نیز در رد وی نظر داده‌اند.[۶۲] می‌توان گفت در واقع هر جا که هرودوت با اشخاص مطلع و درستکار ارتباط داشته، نوشته‌های او با اسناد باستان‌شناسی و یافته‌های جدید هماهنگ و منطبق است.[۶۳]

تألیف‌های هرودوت در ۹ جلد صورت گرفته‌است و هر جلد را به یکی از خدایان تاریخ، موسیقی، کمدی، تراژدی، رقص، شعر، ستارگان و بیان اختصاص داده‌است. وی در تألیف آثار خود از آثار مورخینی نظیر هکاته سود جسته‌است، اما مآخذ اساسی وی بیشتر خود وی و نقل قول‌هایی است که مستقیم یا غیرمستقیم از دیگران شنیده‌است.[۶۴]

 

[♡ریحانه♡]

اصولاً مورخین معاصر، معتقدند که هرودوت همواره مسائل مهم تاریخی را با افسانه پردازی آمیخته‌است. هرودوت دوران کودکی و رشد کوروش را بر اساس افسانه‌های عامیانه و غیرواقعی نقل می‌کند. دربارهٔ زندگی کوروش هر سه روایت که به گفته خود او از مطلعین پارسی که خواسته‌اند صرفاً حقیقت را بیان کنند، و نیز روایاتی که از ژوستین و نیکلای دمشقی به نقل از کتزیاس ارائه می‌دهد، بی تردید زاییده مقاصد سیاسی و تبلیغاتی است.[۶۵]

در جای دیگر، هرودوت در شرح نخستین آشنایی پارسیان با یونان، از طریق طبیب دربار داریوش، دموکدس، می‌پردازد. این طبیب یونانی که مورد توجه خاص آتوسا، همسر داریوش بود، مأموریت یافت تا با گروهی از ایرانی‌ها برای شناسایی یونان به آن ناحیه برود. اما هرودوت این موضوع را با افسانه‌هایی درآمیخته است. اصولاً مورخین معاصر، معتقدند که هرودوت همواره مسائل مهم تاریخی را با افسانه پردازی آمیخته‌است. هرودوت دوران کودکی و رشد کوروش را بر اساس افسانه‌های عامیانه و غیرواقعی نقل می‌کند. دربارهٔ زندگی کوروش هر سه روایت که به گفته خود او از مطلعین پارسی که خواسته‌اند صرفاً حقیقت را بیان کنند، و نیز روایاتی که از ژوستین و نیکلای دمشقی به نقل از کتزیاس ارائه می‌دهد، بی تردید زاییده مقاصد سیاسی و تبلیغاتی است.[۶۶]

 

[♡ریحانه♡]

برخی زمان‌بندی‌های و سال‌هایی که هرودوت ارائه نموده نادرست است. از جمله آن‌ها می‌توان به تاریخ لشکرکشی کوروش به لیدی یا تاریخی که در باب شورش بابل در زمان داریوش ارائه می‌کند، گزارشی که دربارهٔ لشکرکشی داریوش علیه سکاهای اروپا ارائه داده‌است گفت.[۶۷]

هرودوت در نقل ارقام و اعداد دقت لازم را به کار نبرده‌است. در لشکرکشی داریوش علیه سکاها تعداد کشتی‌های داریوش ۶۰۰ فروند و سپاهیان ایران ۷۰۰ هزار تن بدون محاسبه نیروی دریایی است. ارقام ناوگان پارسی و کشته شدگان جنگ ماراتن تخیلی است.[۶۸]

ارزیابی رفتار پارس و پارسی‌ها وظیفه‌ای سخت است. موضوع به عقل کل مخصوص محدود نمی‌شود ولی در تاریخش همه جا هست.[۶۹]

 

[♡ریحانه♡]

تفاوت مشابهی در تعبیر گزارش هرودوت و تاریخ آغازین پارس وجود دارد. مورخین امروزی عمیقاً متأثر شدند، زمانی که فهمیدند که استوانه کوروش، ادعای هرودوت مبنی بر همنام بودن نام کوروش با نام پدربزرگش را تأیید می‌کند؛ ولی مشکل از آنجا شروع می‌شود که نگاهی دقیقتر به داستان پشت اسامی بیندازیم. استوانه کوروش می‌گوید که کوروش، شاه انشان با تبار سلطنتی داشته‌است. اینکه کوروش آشوربانیپال می‌تواند همان کوروشِ پدربزرگ باشد، مورد تردید است.[۷۰]

پیروزی بابل که با استوانه کوروش و رویدادنامه نبونئید (معروف به منظومه گزارش (verse account)) کاملاً با گزارش هرودت در تفاوت است. موقعیت پارسی‌ها به عنوان خراج‌گزار مادها در منابع موجود نیامده است. حکاکی نبونئید و رویدادنامه نبونئید تصویر دیگری از این رابطه ارائه می‌دهد. به نظر می‌رسد آستیاگ بر کوروش فرمان نمی‌راند و مادی‌ها بر ناحیه پارس حکمرانی نداشتند. از منابع خط میخی ما می‌فهمیم که کمبوجیه توسط پدرش به عنوان جانشین معرفی شده‌است و زمانی معاون پادشاه در بابل بوده‌است. همان‌طور که منبع مصری نشان می‌دهد، او بیشتر با سنت تاریخی مصری تا کاریکاتوری که هرودوت می‌خواست ما باور کنیم، مربوط می‌شد. از طرف دیگر، هرودوت به نظر می‌رسد هرودوت از گزارش‌های رسمی داریوش در مشروعیت خود برای کسب تخت پادشاهی به خوبی اطلاع داشت. نزدیکی گزارش او با گزارش داریوش بزرگ در بیستون قابل توجه است. ممکن است نسخه‌ای از کپی کتیبه که برای سراسر امپراتوری به دست هرودوت رسیده باشد. اگرچه، بین این‌دو تفاوت آشکاری است که مدل‌سازی هرودوتی از تاریخ را به سختی می‌توان انکار کرد. هرودوت بر روی شورش‌های مختلفی که علیه داریوش شکل گرفت و در جزئیاتش را کتیبه بیستون شرح داده‌است، تمرکز نکرده‌است.[۷۱]

 

[♡ریحانه♡]

حتی اگر این منابع بومی تنها بعضی نگاه اجمالی از تاریخ پارس و پارسی‌ها نمایش می‌دهند، و اگر تفسیرشان گاهی کار دشواری است، آن‌ها مشکلات پایه‌ای مرتبط با گزارش هرودوت را نشان می‌دهند و اخطار می‌دهند که به سادگی، گزارش او را به عنوان تاریخ، بدون بحث جدی قبول نکنیم. این نکته باید در مورد تمام موضوع اصلی تمام تاریخ‌ها باشد، حتی اگر امکانات چک کردن کیفی و پایه‌ای اطلاعات هرودوت محدودتر باشد. جنگ‌های پارسی‌ها در گزارش رسمی پادشاهان پارسی ذکر نشده‌است. هنوز این استدلال ممکن وجود دارد که شاهان پارسی شکست خورده باشند و ممکن است بدینسان در این موارد سکوت کنند، قابل دفاع نیست، چرا که لشکرکشی به بابل که پیروزی بزرگی بود، در حکاکی‌های رسمی اعلان نشده‌است. موضوع‌های سیاسی، موضوع کتیبه‌های سلطنتی پارسی باستان نیست.[۷۲]

 

[♡ریحانه♡]

کوروش‌نامه بیوگرافی تاحدی افسانه‌ای از کوروش بزرگ، بنیان‌گذار امپراتوری هخامنشی است. این طولانی‌ترین نوشته توسط سرباز و نویسنده آتنی، گزنفون است. گزنفون (متولد ۴۳۵–۴۲۰ پ م، مرگ بعد ۳۵۶ پ م)، در جنگ‌های کوروش جوان علیه برادرش اردشیر دوم (۴۰۵–۳۹۵ پ م) در سال ۴۰۱ پ م شرکت داشته‌است. این عنوان را فقط می‌توان به هشت کتاب اول که جدا شده‌است، اطلاق کرد.[۷۳]

به نظر می‌رسد که گزنفون از اسناد کتبی برای تألیف کوروش نامه استفاده نکرده‌است.[۷۴]

گزنفون، مورخ، فیلسوف، پژوهشگر و سردار نظامی یونانی که در ۴۳۰ پ. م در ارخیا به دنیا آمد و در ۳۵۵/۳۵۲ پ. م درگذشت. او از یک خانواده ثروتمند یونانی، در آغاز جوانی تحت تأثیر سوفسطائیان بود. بعد به شاگردی سقراط درآمد. از جهت سیاسی، وی طرفدار سازمان اشرافی اسپارت بود و در آتن که در آن زمان با اسپارت در جنگ بود، احساس ناراحتی می‌کرد. در ۴۰۴ پ. م به علل سیاسی آتن را ترک کرد و به دربارهٔ کوروش جوان، برادر اردشیر دوم، رفت. کوروش در آن زمان ساتراپ آسیای صغیر بود و در نهان طرح جنگ با شاه هخامنشی را تدارک می‌دید.[۷۵]

 

[♡ریحانه♡]

گزنفون در لشکرکشی کوروش کوچک در ۴۰۱ پ. م علیه اردشیر دوم هخامنشی شرکت نمود. در این جنگ کوروش کوچک در بابل کشته شد و سپاه وی سرگردان و پراکنده شدند؛ بنابراین، گزنفون سرپرستی این سپاه را که از مزدوران یونانی تشکیل شده بودند برای بازگشت به یونان به عهده گرفت و آنان را با مشکلات بسیاری به کرانه‌های دریایی سیاه رسانید. یونانیان این امر را خ*یانت تلقی کردند، پس، آتنی‌ها او را از شهر خود تبعید کردند و گزنفون ناچار به اسپارت رفت و همراه با دولت اسپارت در نبرد کورونه ضد آتنی‌ها به جنگ پرداخت (۳۹۴ پ. م) گزنفون بعدها در ملکی که دولت اسپارت در سیلونت برای حق‌شناسی از خدماتش در اختیار او گذاشته بود، سکونت گزید و تا پایان عمر به تألیف و تدوین آثار خود پرداخت. مجازات تبعید گزنفون در ۳۶۷ پ. م ملغی شد و احتمالاً در همین تاریخ بود که به آتن بازگشت. گزنفون نویسنده‌ای بود که به موضوع‌های متفاوت می‌پرداخت و هر زمینه طبع آزمایی می‌کرد. وی یکی از استادهای سخن یونان محسوب می‌شد. بلندپرواز بود و قصد داشت در زمینه تاریخ و سیاست و فلسفه ادامه دهنده راه توسیدیدس و سقراط شود، لیکن، دایره اندیشه اش گستردگی اندیشه آن بزرگان را نداشت.[۷۶]

 

[♡ریحانه♡]

تألیفات گزنفون بیشتر جنبه فلسفی و تربیتی دارد. برخی از این آثار عبارتند از:

آناباسیس (لشکرکشی ده هزار نفری) که در آن ماجرای بازگشت ده هزار تن شرح داده شده‌است، و ارزش یک گواهی عینی را دارد.[۷۷]
ماندنی‌ها که آن را به منظور جاودان ساختن خاطره استاد خود، سقراط نوشت و در چهار کتاب تنظیم شده‌است.[۷۸]
دفاعیه سقراط و مهمانی که تقلیدی است از ضیافت مشهور افلاطون.[۷۹]
تاریخ یونان یا هلنیکا که ذیلی بر کتاب فوکیدید تألیف توسیدید به‌شمار می‌رود.[۸۰]
سایروپدیا (تربیت کوروش) که نویسنده در آن به شرح داستان مانند زندگی و جوانی «کوروش بزرگ» که مورد ستایش و تحسین او بوده‌است، پرداخته و به قول خود در آن جمهوری افلاطون را رد کرده‌است. گزنفون در سایروپدیا، از طریق ترسیم شخصی ایدئال برای بنیان‌گذار امپراتوری پارس، بر هنر فرماندهی که شخصاً نیز خود در آن استاد و کارشناس می‌دانست، انگشست گذاشته‌است.[۸۱]