مجموعه اشعار خواجوی کرمانی

[MHP]

کاف و نون جزوی از اوراق کتب خانه ماست
قاف تا قاف جهان حرفی از افسانهٔ ماست


طاق پیروزه که خلوتگه قطب فلک است
کمترین زاویه‌ئی بر در کاشانهٔ ماست


گر چراغ دل ما از نفس سرد بمرد
شمع این طارم نه پنجره پروانهٔ ماست


گنج معنی که طلسم است جهان بر راهش
چون به معنی نگری این دل ویرانهٔ ماست


آب رو ریخته‌ایم از پی یک جرعه شراب
گر چه کوثر نمی از جرعهٔ پیمانهٔ ماست


ما به دیوانگی ار زانک به عالم فاشیم
عقل کل قابل فیض دل دیوانهٔ ماست


آشنائیم به بی خویشی و بیگانه ز خویش
وانک بیگانه نگشت از همه بیگانهٔ ماست


هر کسی را تو اگر زنده به جان می‌بینی
جان هر زنده دلی زنده به جانانهٔ ماست


گر چه در مذهب ما کعبه و بتخانه یکیست
خواجو از کعبه برون آی که بتخانهٔ ماست

 

[MHP]

مائیم آن گدای که سلطان گدای ماست
ما زیر دست مهر و فلک زیر پای ماست


تا بر در سرای شما سر نهاده‌ایم
اقبال بندهٔ در دولتسرای ماست


بودی بسیط خاک پر از های و هوی ما
و کنون جهان ز گریه پر از های هاست ماست


زین‌سان که در قفای تو از غم بسوختیم
گوئی که دود سوخته‌ئی در قفای ماست


تا کی زنید تیغ جفا بر شکستگان
سهلست اگر بقای شما در فنای ماست


گر برکشی وگر بکشی رای رای تست
هر چیز کان نه رای تو باشد نه رای ماست


آن کاشنای تست غریبست در جهان
وان کو غریب گشت ز خویش آشنای ماست


ما را اگر تو مشترییی این سعادتیست
بنمای رخ که دیدن رویت بهای ماست


خواجو که خاک پای گدایان کوی تست
شاهی کند گرش تو بگوئی گدای ماست

 

[MHP]

جمشید بنده در دولتسرای ماست
خورشید شمسهٔ حرم کبریای ماست


جعد عروس ماهرخ حجلهٔ ظفر
گیسوی پرچم علم سدره‌سای ماست


آن اطلس سیه که شب تار نام اوست
تاری ز پردهٔ در خلوتسرای ماست


کیوان که هست برهمن دیر شش دری
با آن علو مرتبه مامور رای ماست


گر زیر دست ما بود آفاق دور نیست
کافلاک را چو درنگری زیر پای ماست


بنمای ملکتی که نباشد خلل‌پذیر
ور زانک هست مملکت دیرپای ماست


تا چتر ما همای هوای ممالکست
فر همای سایهٔ پر همای ماست


ما تاج تارک خلفای زمانه‌ایم
وآئینهٔ جمال خلافت لقای ماست


خورشید آتشین رخ گیتی فروز چرخ
عکسی ز جام خاطر گیتی نمای ماست


خواجو سزد که بندهٔ درگاه ما بود
چون شاه هفت کشور گردون گدای ماست

 

[MHP]

رنج از کسی بریم که دردش دوای ماست
زخم از کسی خوریم که رنجش شفای ماست


جائی سرای تست که جای سرای نیست
وانگه در سرای تو خلوتسرای ماست


گر ما خطا کنیم عطای تو بیحدست
نومیدی از عطای تو حد خطای ماست


روزی گدای کوی خودم خوان که بنده را
این سلطنت بسست که گوئی گدای ماست


حاجت بخونبها نبود چون تو می‌کشی
مقتول خنجر تو شدن خونبهای ماست


ما را بدست خویش بکش کان نوازشست
دشنام اگر ز لفظ تو باشد دعای ماست


گر می‌کشی رهینم وگر می‌کشی رهی
هر ناسزا که آن ز تو آید سزای ماست


زهر ار چنانکه دوست دهد نوش دارو است
درد ار چنانک یار فرستد دوای ماست


گفتم که ره برد به سرا پردهٔ تو گفت
خواجو که محرم حرم کبریای ماست

 

[MHP]

منزل پیر مغان کوی خرابات فناست
آخر ای مغبچگان راه خرابات کجاست


دست در دامن رندان قلندر زده‌ایم
زانک رندی و قلندر صفتی پیشه ماست


هر که در صبحت آن شاخ صنوبر بنشست
همچوباد سحری از سر بستان برخاست


پیش آنکس که چو نرگس نبود اهل بصر
صفت سرو به تقریر کجا آید راست


گر نمی‌خواست که آرد دل مجنون در قید
لیلی آن زلف مسلسل به چه رو می‌پیراست


هر چه در عالم تحقیق صفاتش خوانند
چو نکو درنگری آینهٔ ذات خداست


گر چه صورت نتوان‌بست که جان را نقشیست
نقش جانست که در آینه دل پیداست


تلخ از آن منطق شیرین چو شکر نوش کنم
زانک دشنام که محبوب دهد عین دعاست


طلب از یار به جز یار نمی‌باید کرد
حاجت از دوست به جز دوست نمی‌شاید خواست


آنک نقش رخ خورشید عذاران می‌بست
چون نظر کرد رخ مهوش خود می‌آراست


گر توان حور پریچهره جدائی خواجو
تو مپندار که او یک سر موی از تو جداست

 

[MHP]

گر از جور جانان ننالی رواست
که دردی که از دوست باشد دواست


چه بویست کارام دل می‌برد
مگر بوی زلف دلارام ماست


عجب دارم از جعد مشکین او
که با اوست دایم پریشان چراست


نه تنها بدامش نهم پای بند
بهر تار مویش دلی مبتلاست


تو گوئی که صد فتنه بیدار شد
چو جادویش از خواب مستی بخاست


بتابیش ازین قصد آزار من
مکن زانک هر نیک و بد را جزاست


گدائی چو خواجو چه قدرش بود
که درخیل خوبان سلیمان گداست

 

[MHP]

شامش از صبح فروزنده درآویخته است
شبش از چشمهٔ خورشید برانگیخته است


گوئیا آنک گلستان رخش می‌آراست
سنبل افشانده و بر برگ سمن ریخته است


یا نه مشاطه ز بیخویشتنی گرد عبیر
گرد آئینه چینش بخطا بیخته است


تا چه دیدست که آن سنبل گل‌فرسا را
دستها بسته و از سرو درآویخته است


نتوان در خم ابروی سیاهش پیوست
آنک پیوند من سوخته بگسیخته است


تا زدی در دل من خیمه باقبال غمت
شادی از جان من غمزده بگریخته است


جان خواجو ز غبار قدمت خالی نیست
زانک با خاک سر کوت برآمیخته است

 

[MHP]

شوریده‌ئیست زلف تو کز بند جسته است
خط تو آن نبات که از قند رسته است


آن هندوی سیه که تواش بند کرده‌ئی
بسیار قلب صف‌شکنان کو شکسته است


گر زانک روی و موی تو آشوب عالمست
ما را شبی مبارک و روزی خجسته است


هر چند نیست با کمرت هیچ در میان
خود را به زر نگر که چنان بر تو بسته است


با من مکن به پستهٔ شیرین مضایقت
آخر نه شهر جمله پر از قند و پسته است


دانی که برعذار تو خال سیاه چیست
زاغی که بر کنارهٔ باغی نشسته است


من چون ز دام عشق رهائی طلب کنم
کانکس که خسته است بتیغ تو رسته است


گفتم که چشم مسـ*ـت تو خونم بریخت گفت
یک لحظه تن بزن که بخسبد که خسته است


خواجو چنین که اشک تو بینم ز تاب مهر
گوئی مگر که رشتهٔ پروین گسسته است

 

[MHP]

روی زمین و خون دلم نم گرفته است
پشت فلک ز بار غمم خم گرفته است


اشکم چه دیده است که مانند خونیان
پیوسته دامن من پرغم گرفته است


مسکین دلم که حلقهٔ آن زلف تابدار
بگرفت و غافلست که ارقم گرفته است


انفاس روح می‌دمد از باد صبحدم
گوئی که بوی عیسی مریم گرفته است


چون جام می‌گرفت نگارم زمانه گفت
خورشید بین که ماه محرم گرفته است


همدم به جز صراحی و جام شراب نیست
خرم کسی که دامن همدم گرفته است


هر کو ز دست یار گرفتست جام می
روشن بدان که مملکت جم گرفته است


ملک دلم گرفت و بجورش خراب کرد
آری غریب نیست مگر کم گرفته است


خواجو ز پا درآمد و هیچش بدست نیست
جز دامن امید که محکم گرفته است


از وی متاب روی که مانند آفتاب
تیغ زبان کشیده و عالم گرفته است

 

[MHP]

هیچ می‌دانی چرا اشکم ز چشم افتاده است
زانک پیش هرکسی راز دلم بگشاده است


کارم از دست سر زلف تو در پای اوفتاد
چاره کارم بساز اکنون که کار افتاده است


هر زمان از اشک میگون ساغرم پر می‌شود
خون دل نوشم تو پنداری مگر کان باده است


بیوفائی چون جهان دل بر تو نتوانم نهاد
ای خوشا آنکس که او دل بر جهان ننهاده است


حیرت اندر خامهٔ نقاش بیچونست کو
راستی در نقش رویت داد خوبی داده است


از سرشکت آب رویم پیش هر ک.س زان سبب
بر دو چشمش جای می‌سازم که مردم زاده است


دست کوته کن چو خواجو از جهان آزاده‌وار
سرو تا کوتاه دستی پیشه کرد آزاده است