آموزشی شخصیت پردازی

[ASHVAN]

آنـتوان چخوف، نويسنده ي روسي، در نامه اي كه به يك دوست نويسنده اش مي نويسد، درباره ي توصيف مي گويد:
« به عقيده ي من يك توصيف واقعي از طبيعت، بايد خيلي خلاصه باشد و شكلي پيوسته داشته باشد. توصيف هاي تكراري يي مانند: " خورشيد در حال غروب در امواج درياي تيره تن مي شست و طلاي بنفش خود را مي پراكند، و غيره " بايد فراموش شود.
در توصيف طبيعت نويسنده بايد جزييات كوچك را غنيمت بشمرد و آن ها را به گونه اي جمع بندي كند كه هنگام خواندن، وقتي چشم هايتان را مي بنديد، بتوانيد تصوير را مجسم كنيد. پيام صريحاً اين است: " با جزييات، موشكافانه برخورد كن."»
ز: شخصيت پردازي از طريق شيوه ي جريان سيال ذهن« اصطلاح « جريان سيال ذهن» را ويليام جيمز وضع كرده است طبق كشف او:« خاطرات، افكار و احساس ها بيرون از دايره آگاهي اوليه وجود دارند»

 

[ASHVAN]

علاوه براين، به صورت زنجير بر آدم ظاهر نمي شوند بلكه به صورت جرياني سيال آشكار مي شوند. به اين اعتبار اصطلاح جريان سيال ذهن كاربرد روان شناسي دارد و مورد استفاده ي روانشناس هاست. منتها بعد ها به صورت اصطلاح ادبي به كار گرفته شده است و از اين لحاظ به ارايه ي جنبه هاي رواني اشخاص داستان دلالت مي كند. رمان جريان سيال ذهن را موضوع اصلي آن معين مي كند. همين نكته بيشتر از تعيين شگردها، اهداف يا مضامين چنين رماني از ديگر رمان ها متمايزش مي سازد. به اين معني كه موضوع اصلي در چنين رماني عبارت است از سيلان لاينقطع و نامنظم و پايان ناپذير ذهن يك يا چند پرسوناژ. به عبارت ديگر ذهن پرسوناژ حالت پرده اي را دارد كه مواد داستان روي آن ارايه مي شود.»

 

[ASHVAN]

« درشيوه ي جريان سيال ذهن، نويسنده ادراكات و افكار شخصيت هاي داستان خود را همچون رويدادهاي به ظاهر بدون هيچ دليل و غرض و هدف خاصي، با بي نظمي در كنار هم قرار مي دهد و ارايه مي كند؛ در نتيجه افكار و احساسات، بي توجه به تطابق منطقي آن ها ظاهر مي شوند و اختلاف ميان خواب و بيداري از ميان برداشته مي شود و قواعد دستوري زبان درهم مي ريزد.»
به طوركلي مي توان گفت:« اين شيوه، شيوه ي جديدي است كه درآن زمان و مكان واقعي درهم ريخته مي شود و زمان اثر، گاه درگذشته و گاه درآينده است. دراين شيوه نيز سير توالي زمان و مكان درهم ريخته مي شود وبه خاطر همين، خيلي از ابعاد شخصيت پردازي تغيير پيدا مي كند.
گفتار در داستان هاي قبل از قرن بيستم همواره منطقي و داراي سير خاص خود بود؛ يعني بين دو شخصيت به صورت سؤال و جواب طرح مي شد و ادامه پيدا مي كرد، اما درداستان هاي سيال ذهن ممكن است سؤالي چندين بار تكرار شود يا اول جواب و بعد سؤال طرح شود، يا به هر شكلي ديگر ممكن است . براي نقل گفتار به كار آيد. اعمال نيز در داستان هاي سيال ذهن همينطورند. يعني ممكن است عملي كه پيامد عمل ديگري است، در داستان قبل از آن بيايد و ذهن راوي از پيامد به عمل نخستين برسد در حالي كه در رمان منطقي اين امر ممكن نيست.»

 

[ASHVAN]

شيوه ي جريان سيال ذهن به بيان ذهنيت و روان آدم ها و روان كاوي شخصيت هاي داستاني مي پردازد.
از نمونه هاي برجسته ي رمان جريان سيال ذهن، مي توان به رمان « خشم و هياهو» نوشته ي ويليام فاكنر و « شازده احتجاب» نوشته ي « هوشنگ گلشيري»، رمان « سمفوني مردگان» نوشته ي « عباس معروفي» و داستان هايي از « شهريار مندني پور» و همچنين به بعضي از داستان هاي « سيد مهدي شجاعي» اشاره كرد كه به اين شيوه نوشته شده اند.

 

[ASHVAN]

شخصیت پردازی در داستان به نظر خیلی از منتقدان و نویسندگان، مهم‌ترین و شاید سخت‌ترین بخش یک نوشته داستانی است. شخصیت‌ها هستند که قرارند بار روایت یک داستان را به دوش بکشند و هر چه قدر به واقعیت نزدیک تر باشند، داستان هم واقعی تر و جذاب تر است. اگر این اتفاق به درستی نیافتد، شخصیت‌ها در حد تیپ باقی می‌مانند. یکی از بزرگترین نقدهایی که به طنزهای مهران مدیری از جمله پاورچین و… می‌شود نیز همین است که شخصیت‌ها در حد تیپ باقی می‌مانند. و شاید این شخصیت‌ها جذاب باشند، اما در حد یک تیپ ساده کارمندی باقی مانده‌اند. پس لازم است که بیشتر در مورد تیپ و شخصیت پردازی صحبت کنیم تا تفاوت آنها را بهتر درک کنیم و بتوانیم شخصیت‌های ماندگار خلق کنیم.

 

[ASHVAN]

تیپ‌ها در داستان، نماینده یک قشر خاص از جامعه هستند. اگر بخواهیم دقیق تر صحبت کنیم، تیپ یعنی کسی که رفتارش مطابق با رفتار افراد دیگری است که دارای همان شغل، همان رتبه اجتماعی و همان محل زندگی هستند. ساختن تیپ‌ها خیلی سخت نیستند. و همین که بدانیم رفتار عمومی یک شغل خاص، یا یک رتبه اجتماعی چگونه است، حدوداً به کلیت یک تیپ رسیده ایم.

 

[ASHVAN]

اما شخصیت پردازی، یعنی فراتر رفتن از ویژگی‌های ثابت شخصیتی که یک فرد می‌تواند باشد. اگر رفتارهایی برای یک قصاب در نظر بگیریم که با کلیت تصور ما از یک قصاب متفاوت باشد، یک شخصیت خلق کرده ایم. یکی از راه‌هایی که باعث شد فیلم‌های جنگی بعد از انقلاب، شبیه به هم شده باشند، عدم علاقه به شخصیت پردازی در مورد سربازها و فرماندهان نظامی حاضر در جنگ بود.

 

[ASHVAN]

با اضافه کردن ویژگی‌هایی در مورد خانواده، رفتارهای متفاوت با تیپ سرباز و فرمانده و… داستان‌های جنگی واقعی تر و اثرگذارتر شدند. همین مثال را در مورد پلیس‌های ایرانی هم می‌توان زد. ساختن شخصیت‌های پلیسی که آنها هم احساساتی می‌شوند، خانواده دارند و جنسشان از سنگ نیست، باعث شد نگاه عمومی نسبت به پلیس‌ها کمی تغییر کرد.

 

[ASHVAN]

جنبه‌های زیادی برای یک شخصیت می‌توان در نظر گرفت. اما معمولاً همه این جنبه‌ها را در چهار وجه کاملاً مشخص می‌توان گنجاند و از آنها استفاده کرد. شغل، اجتماع، خانواده و تنهایی! توجه د اشته باشید که ممکن است در یک یا دو تا از این وجه ها، بخواهیم خلاقیت ایجاد کنیم. اما اشاره به این چهار وجه،لازم است. چگونه شخصیت پردازی کنیم

 

[ASHVAN]

وقتی در مورد رفتار شغلی صحبت می‌کنیم، وجهی فراتر از تیپ شغل‌های متفاوت است. به عنوان مثال، اگر کارمند است، مهندس است، یا هر شغل دیگری مهم نیست. مهم رفتاری است که در محل کارش دارد. یک نویسنده می تواند شخصیت را متفاوت از همکارانش در نظر بگیرد.