ضرب‌المثل ضرب المثل های مازندرانی با معنی و ترجمه

[شاهدخت]

اتا گره شه موس جه وندمبه، شما دِ روز کَشِنه دندون جه وا هاکنین
گره‌ای با کونم می‌بندم که دو روز طول می‌کشد با دندان بازش کنید
کار کردن من ارزش بالایی در برابر کار سهل‌انگارانهٔ تو دارد

اتّا شفته، اتّا مَله وَسّه
یک دیوانه برای (بهم ریختن) یک محل کافی است

 

[شاهدخت]

اتی که ته سر دکته، دابوی شالِ سر نکِته
این‌طور که برای تو اتفاق افتاد؛ برای شغالِ دابو (روستایی در آمل) رخ نداده.

اسا که در جندم شومبه، چه کینگ‌سو بورم؟
حالا که دارم به جهنم می‌روم، چرا با اکراه بروم؟ (کینگ‌سو: حرکت کودکی که هنوز راه رفتن یاد نگرفته روی دستانش)
معادل: آب که از سر گذشت، چه یک سطل چه صد سطل.

 

[شاهدخت]

اسب هدائه خر بیته خشالی جه پر بیته
اسب خودش را داد و به جایش خری گرفت و از خوشحالی هم به هوا می‌پرید
کسی که چیز با ارزشی را بدهد و در ازایش چیز بی‌ارزشی را بگیرد و خوشحال هم باشد!

اسب پیغوم په جو نخرنه
با پیام فرستادن برای اسب، اسب جو نمی‌خورد
اسب خانی هایری یال ره هاریش زن خانی بوری مار ره هاریش
اسب خواستی، یالش را ببین. زن خواستی، مادرش را ببین.

 

[شاهدخت]

اسب توره مَر بیّه.
مار توبرهٔ اسب شد. (موجب شر شد)
معادل: موی دماغ کسی شدن.

اسبِ بار کجه، باربن کشی ره قائم کانده.
بار اسب کج است، طناب باربندش را محکم می‌کند.
به جای علت به معلول می‌پردازد.

 

[شاهدخت]

اش ره وَرفِ روز کشِننّه
خرس را روز برفی می‌کشند، شکار می‌کنند.
انجام هرکاری تابع زمان و مکان است.

اش تنگ تاش دکفه، شه کته ره خرنه
خرس در صورت سختی شاید فرزند خود را هم بخورد

 

[شاهدخت]

اش ره باتنه ته ره خانه چپون هاکنن، برمه کرده که نوه دراغ بوهه.
خرس را گفتند: تو را می‌خواهند چوپان کنند، گریه می‌کرد نکند دروغ باشد.

اشِ کشمبه، پلنگ دار دمبه و یا اش گیرمه، پلنگ گیرمه
خرس را می‌کُشم پلنگ را می‌تارانم به درخت.
شاخ‌وشانه کشیدن تو خالی.

اشگر فدای کپر
سرشاخه‌های نرم فدای کنده‌های قطور زیرین
فقیر به پای غنی می‌سوزد.

 

[شاهدخت]

اقبال داشت بوئیم، گره کتمی مِردمی
اگر شانس داشتیم در همان کودکی می‌مردیم.

اگه ته چکل آغوری، من ول سر چاقومه
اگه تو گردویی سخت هستی، من چاقویی نوک تیزم.

اگر اینکار بیّه، من تسّه، زنّه ورگ، ایارمه
اگر این کار انجام شد برای تو گرگ زنده می‌آورم.
این مثل در امور محال و غیرممکن گفته می‌شود.

 

[شاهدخت]

اما درمی اسب ره نال کمی خر چه دس ره راس کننه
ما داریم اسب را نعل می‌کنیم، خر دستش را بلند کرده!
معادل: بر خرمگس معرکه لعنت

اِما بامشی خامی که گَل بخره
ما گربه‌ای می‌خواهیم که موش بگیرد (یعنی نیازمند نیرویی مؤثر و کارآمد هستیم.)

امساله میچکا خانه پارساله میچکا ره جیک جیک یاد بَده
بچه گنجشک امساله می‌خواهد به گنجشک بزرگ‌تر از خودش آواز خواندن یاد بدهد

 

[شاهدخت]

امه پیت کلا لو ناشته؟
جغد ما لب نداشت.
معادل: باس ما خار داشت؟

اَمه خاشک کِله هم او سر کانده.
جوی خشکیدهٔ ما هم روزی می‌جوشد.
روزی هم دنیا به کام ما خواهد شد.

انده مر بخرده تا افعی بیّه
آنقدر مار خورد تا افعی شد
شخصی که به واسطه انجام کار خلاف زیاد به صورت یک خلاف کار حرفه‌ای درآمده باشد

 

[شاهدخت]

او به امام ندنه، تش به یزید
آب به امام نمدهد و نیز آتش به یزید هم نمی‌دهد
کنایه از خسیسی

او که از سر بگذره، چه ات وَجه چه صد وجه.
آب که از سر گذشت چه یک وجب چه صد وجب.

او جا وَل وِل داینه / پیرجایی شه خِل داینه
معادل: کبوتر با کبوتر، باز با باز / کند همجنس با همجنس پرواز

اون گادر ته ره حالی بوو، پلا لَوه خالی بوو
کنایه از دست دادن فرصت است.

اینجه تا آمل بسوجه / مه دسته کمل نسوجه
خدا کنه از اینجا تا آمل آتیش بگیره ولی یک دسته کاه من نسوزه (خودخواهی)