آموزشی عددنویسی: نگارش صحیح اعداد در فارسی

[شاهدخت]

و اما حتماً می‌خواهید بدانید که اعدادی مانند «بیست و یک»، «صد و پنج» یا «هزار و هفتصد و سی و سه» و مانند آنها، در کدام دسته جای می‌گیرند؟

این اعداد از عطف اعداد اصلی ساده و اعداد اصلی مرکب به وجود می‌آیند و یک گروه عددی اصلی می‌سازند که باید از واحد عددی بزرگتر شروع و به واحد عددی کوچکتر ختم شود. مانند:

هفت میلیارد و سی میلیون و پنج هزار و چهارصد و شصت و هشت

 

[شاهدخت]

۲- اگر اعداد اصلی با کلماتی ترکیب شود که به معنی بار و دفعه باشد، یک گروه قیدی می‌سازد.

صد بار به او گفتم که تا مهارتی پیدا نکنی، نمی‌توانی شغل خوبی به دست بیاوری.

همچنین عددهای اصلی وقتی با کلمات دیگر ترکیب شوند، کلمه مرکب می‌سازند. این اتفاق معمولا درباره عددهای یک، پنج، شش و چهل می‌افتد و کلمه جدید، بر اساس اصل استقلال کلمه باید به صورت سر هم نوشته شود. مانند:

يكدانه، يكدنده، يكپارچه، يكتا، يكجا، يكدست، يكديگر، يكرنگ، يكروزه، يك‌رويه، يك‌ساعته، يكساله، يكسان، يكسر، يكسره، يكسو، يكصدا، يكشنبه، يكطرفه، يكنواخت، پنجشنبه، پنجگانه، ششدانگ، چهلستون.

 

[شاهدخت]

۳- گاهی بعضی از عددهای اصلی مثل ده، صد، هزار، میلیون، ده‌ هزار، صد هزار، نشانه جمع می‌گیرند. در این صورت معنای آن بر مقدار نامعینی دلالت می‌کند. مانند:

ده‌ها مرد، صدها زن، هزاران کتاب

 

[شاهدخت]

عدد ترتیبی یا وصفی​

اعداد ترتیبی یا وصفی، ترتیب معدود را معین می‌کنند و از ترکیب عدد اصلی با « ُم» یا « ُمین» ساخته می‌شود.

نفر یکم، روز دوم، سومین سال، هفتمین دیدار

درباره اعداد ترتیبی باید چند نکته را مد نظر داشته باشید؛

 

[شاهدخت]

۱- اگر عدد ترتیبی با الگوی «عدد اصلی+ ُمین» ساخته شود، معدود، قبل از عدد در جمله می‌آيد.

این سومین شرکتی است که مرا به خاطر آن که تایپ سریع بلد نبودم، استخدام نکرد.

 

[شاهدخت]

۲- در متون فارسی، بسته به نوع لحن و مضمون می‌توانید به جای کلمه «یکم» از کلمات «اول»، «نخست» و «نخستین» نیز استفاده کنید.

 

[شاهدخت]

۳- در نوشتن اعداد دوم و سوم نیازی به رعایت تشدید نیست.

۴- عدد ترتیبی سی‌ام، به استثناء با نیم‌فاصله نوشته می‌شود که با کلمه سیم اشتباه نشود.

 

[شاهدخت]

عدد کسری​

عدد کسری به بخشی از عدد اصلی اطلاق می‌شود و از نظر ساختاری، بیش از پیش به اسم نزدیک است. مانند:

نصف روز، یک پنجم سرمایه

ساختمان عدد کسری به سه صورت ساده، مرکب و مشتق ثبت شده است.

 

[شاهدخت]

عدد کسری ساده کلماتی مانند نصف، نیم، ثلث، ربع و خمس، هستند. کلمه نیمه، مشتق و کلمه یک چهارم مرکب است. عددهای کسری مرکب در قدیم، از یک عدد اصلی و «یک» ساخته ‌می‌شدند. مانند؛

چهار یک، پنج یک، صد یک و ....

 

[شاهدخت]

به مرور زمان و با گرته‌برداری از زبان فرانسه، این اعداد از ترکیب یک عدد اصلی و یک عدد ترتیبی ساخته شد که با دقت بیشتری مفاهیم عددی را می‌رساند.

یک چهارم، یک پنجم، یک صدم و ...