آموزشی لحن در داستان

[Tara Motlagh]

ابزارهایی برای ایجاد لحن در داستان و انواع آن

لحن مثل امضای نویسنده می‌ماند. یک سبک شخصی که به وسیله‌ی ابزارهای زبانی ساخته می‌شود. اصلی‌ترین این ابزارها انتخاب کلمات و توصیف‌های نویسنده هستند. ما معادل با هر مفهوم و شیء کلمه‌های مختلفی داریم و هر شخصیت براساس لحن خود یکی از این کلمه‌ها را انتخاب می‌کند.

 

[Tara Motlagh]

لحن و شیوه‌ی بیان انواع جمله‌‌ها احساسات گوینده را نشان می‌دهد. اگر فردی عصبانی باشد برای اینکه به کسی بگوید بنشیند کدام عبارت را انتخاب می‌کند؟

«لطفا بشین.»
«بتمرگ.»
«میشه بشینی؟»

احتمالاً انتخاب شما عبارت دوم است چرا که خشم بیشتری در دل خود دارد. همین‌طور که دیدید برای انتقال یک مفهوم با انتخاب کلمه حس‌های متفاوتی می‌توان ایجاد کرد.

 

[Tara Motlagh]

توصیف ابزار مهم دیگری است که نویسنده را برای بیان نگرش، عقاید و احساساتش تجهیز می‌کند. هر پدیده را به شکل‌های مختلف می‌توان توصیف کرد. برای مثال «خورشید» را می‌توان بر اساس سه لحن‌ متفاوت به تصویر کشید:

گلوله‌ی سوزان
سکه‌ی درخشان
کوره‌ی آدم‌سوزی

 

[Tara Motlagh]

اما ابزار دیگری که به شکل‌گیری لحن کمک می‌کند علائم نگارشی است. علائم نگارشی راهنماهایی هستند تا لحن پرسشی، تعجبی، امری و… را بهتر از هم تشخیص دهیم. بازی با علائم نگارشی یک متن لحن‌های متفاوتی را ایجاد می‌کند.

 

[Tara Motlagh]

در مثالی که از ابراهیم گلستان آورده شد نویسنده با حذف نقطه‌ها لحنی نفس‌گیر و خسته‌کننده را می‌سازد. این انتخاب در راستای تاثیری‌ست که می‌خواهد بر مخاطبش بگذارد و با مضمون داستان تناسب دارد.
پیداکردن لحن شخصی برای نویسندگان کاری زمان‌بر است که نیاز به سال‌ها تجربه‌ی نوشتن و خواندن و نبوغ دارد. اما گسترش دایره‌ی لغات و شناخت ساختار جملات می‌تواند این پروسه را تسریع کند.

 

[Tara Motlagh]

چگونه نوع لحن روایت در داستان را انتخاب کنیم؟

در بررسی و شناخت لحن در داستان فهمیدیم که لحن بسته به حال و هوای نوشته انتخاب می‌شود. بعد از اینکه نویسنده هسته‌ی مرکزی نوشته‌اش را شکل می‌دهد، متناسب با فضا و جهان‌بینی‌اش لحن را انتخاب می‌کند.

 

[Tara Motlagh]

از مثال‌های انواع لحن در نویسندگی دریافتیم که نویسنده در کتاب‌های غیر داستانی، جهان‌بینی و لحن شخصی خود را پررنگ‌تر منتقل می‌کند. به همین دلیل از لحن و شیوه‌ی بیان انواع جمله‌ می‌توان حدس زد نویسنده طناز یا رسمی و جدی است. یا چقدر نگاه جزئی‌نگر یا کل‌نگر دارد. اگر نویسنده در زندگی‌اش همیشه غر می‌زند و بر تاریک‌ترین بعد هر اتفاق تمرکز می‌کند این فرد همه چیز را منفی تعریف می‌کند. پس بدبینی او در لحن نوشته‌هایش مشخص می‌شود.

 

[Tara Motlagh]

اما در کتاب‌های داستانی ممکن است انواع شیوه‌ی بیان در نگارش یا لحن روایت در داستان خود را بر زاویه دید یا شخصیت‌ها سوار کند. لحن باید با مضمون و آنچه کتاب می‌خواهد بگوید یک‌پارچه باشد. مثلاً برای ژانرجنایی نیاز به بیانی ترسناک و معمایی است که نویسنده باید با خلاقیت خود آن را ایجاد کند. لحن به اثربخشی کلام نویسنده کمک می‌کند و انتخاب درست آن این تاثیر را چند برابر می‌کند.

 

[Tara Motlagh]

لورا ویتکامب در بخشی از کتاب میانبرهای رمان شیوه‌های استفاده از انواع لحن در نویسندگی را به خوبی تشریح می‌کند. این کتاب برای رمان‌نویس‌ها و داستان‌نویس‌ها بسیار راه‌گشاست.

 

[Tara Motlagh]

انواع زاویه دید یا لحن روایت در داستان

در داستان، زاویه دید گاهی لحن در نوشته‌ را نشان می‌دهد. اگر داستان را مثل یک صحنه‌ی نمایش درنظر بگیریم، جایی که دوربین قرار دارد و ما از دریچه‌ی آن به داستان نگاه می‌کنیم را زوایه دید می‌گوییم. این دوربین می‌تواند روی شانه‌ی یک نفر باشد و داستان از نگاه او روایت شود. یا دوربین‌ می‌تواند در بالا کل صحنه قرار گیرد و بدون قضاوت فقط ماجرا را به نمایش بگذارد. پس راوی داستان با نویسنده یکی نیستند.