آموزشی مبنای رسم‌الخط

[Ela]

خط فارسی​

در مواجهه با فرهنگ املایی خط فارسی، رعایت اعراب‌گذاری و ساکن‌گذاری و تشدیدگذاری عین آن کتاب ضروری نیست. به‌نظر می‌آید بنا به دلایلی، فرهنگ املایی خط فارسی در اعراب‌گذاری زیاده‌روی کرده است.

 

[Ela]

اگر واژه‌ای نبود؟​

طبیعی است که بعضی واژه‌ها در فرهنگاملایی "ویراستاران" نباشد. ما گزارش جست‌وجوهای بی‌پاسخ را می‌بینیم و به‌تدریج و پس از بررسی، آن‌ها را به فرهنگ املایی "ویراستاران" می‌افزاییم. البته برای سرعت‌یافتن این فرایند، خواهش می‌کنیم فرم «پیشنهاد واژه» را پر کنید.

 

[Ela]

فارسی​

چند واژهٔ نیم‌جداشده در فرهنگ املایی خط فارسی را نپذیرفته‌ایم؛ چون کلمهٔ مرکب نیست، مبنایی در دستورخط ندارد، به افراط در نیم‌جداکردن کشیده می‌شود و کلمه را دشوارخوان می‌کند. این نپذیرفتن فقط دربارهٔ نیم‌جداکردن، آن‌هم در همین چند واژهٔ معدود است و قرار نیست ادامه یابد. شمار مخالفت‌ها ۴۹۳ مدخل از بین ۳۱٬۷۶۷ مدخل است؛ یعنی ۱٫۵۵درصد! دوباره می‌گوییم مخالفت‌ها فقط در نیم‌جداکردن است.

 

[Ela]

چند نمونه:

نایکدستی: مثلِ‌آبِ‌اماله، آبِ اِماله

از آن طرف، چند واژهٔ پیوسته را نیز نپذیرفته‌ایم. برای تمام مخالفت‌هایمان از دستورخط دلیل داریم و آورده‌ایم.

 

[Ela]

فاصله‌گذاری کلمات​

۱. درون یک کلمه:

۱. ۱. فاصله: نباید

۱. ۲. نیم‌فاصله: در صورت نیاز، باید

۲. بـیـن دو کلـمه:

۲. ۱. یک فاصله: باید

۲. ۲. بیش از یک فاصله: نباید

۲. ۳. نیم‌فاصله: نباید

 

[Ela]

عددنویسی​

۱. عدد و معدود ← جدا: یازده تومان، ۲۵ تومان، کوچهٔ ۲۲

نکته: «بار» و «تا» هم معدود محسوب می‌شود: اولین بار.

۲. هر تک‌واژهٔ ترکیبی ← نیم‌جدا: ۲۵تومنی، پنجاه‌تومنی، سی‌ساله، هشتاد‌نفری، صددروازه، هشت‌دری، ۳۲۰برگی

۳. هر عدد ترکیبی ← نیم‌جدا: دویست‌وسی‌وششمین نفر، ۴۳۵هزار نفر، ۵میلیارد و ۴۴۰میلیون و ۳۲هزار نفر

۴. کوته‌نوشت‌ها ← به عدد می‌چسبد: ص۲۳، ۱۴۹۷م، ۱۳۴۲ش، ش۶۶، ج۷، س۹

۵. در تاریخ‌نویسی ← ماه‌ها و فصل‌ها به عدد می‌چسبد: ۱۳خرداد۱۳۸۹، ۱۲ذی‌قعده۱۳۶، تابستان۱۳۹۲

۶. عدد احتمالی ← نیم‌جدا و طبق قاعدهٔ عددنویسی، اگر واودار بود، با رقم و اگر بی‌واو بود، با حرف : دوسه نفر، ۱۲۰۰ – ۱۳۰۰ کیلومتر

۷. کسرها ← به‌حرف و نیم‌جدا: دوسوم، سه‌چهارم

تذکر:

۱. «و» و «تا» بین دو رقم ← جدا: ص۴۵۶ و ۴۵۹، پنج تا شش نفر.

۲. اعشار: فقط /

 

[Ela]

به​

۱. در فعل:

۱. ۱. بای زینت ← چسبیده: بروم، دست بکشم، بگفتم.

۱. ۲. عبارت فعلی ← جدا: به‌ کار رفت، به‌ دست آورد، به‌ یغما برد، به‌ چاپ رساند، به‌ شمار می‌رود.

۲. در اسم:

۲. ۱. صفت‌ساز ← چسبیده: بهوش (هوشیار)، بسزا، بحق (درست)، بجا (شایسته)، بهنجار، بسامان، بقاعده (قاعده‌مند).

۲. ۲. قیدساز ← نیم‌جدا: به‌آهستگی، به‌تدریج، به‌عمد، به‌سختی، به‌زحمت، به‌خلافِ، به‌شدت، به‌جِدّ، به‌کلی، به‌ندرت، به‌ضمیمهٔ، به‌غایت.

۲. ۳. میانوند ← نیم‌جدا: سربه‌زیر، سربه‌هوا، خون‌به‌دل، دست‌به‌دست، پشت‌به‌پشت، لابه‌لا، جابه‌جا، روزبه‌روز، منزل‌به‌منزل.

۲. ۴. مصدر ← نیم‌جدا: به‌کاربردن، به‌دست‌آوردن، به‌روزکردن، به‌دورانداختن، به‌فریادرسیدن.

۲. ۵. عبارت‌های عربی ← چسبیده: بلاعوض، بلافصل، بلاشک، بعینه، بنفسه، بشخصه، بالعکس، بالقوه، بالفعل.

۲. ۶. متمم ← جدا: به اتاقم رفتم، به یک سال زندان محکوم شد، به شمیران خواهم آمد، به تو یادآوری کرد، به نام خدا.

۲. ۷. قسم ← جدا: به خدا قسم، به جان عزیزت، به سبیلم قسم، به قرآن.

۲. ۸. واژگان کهن ← چسبیده: بدین، بدان، بدو، بدیشان.

۳. در حرف اضافهٔ مرکب ← نیم‌جدا: به‌سوی، به‌جهت، به‌نزد، به‌سمت، به‌طرف، به‌واسطهٔ، به‌غیر از، به‌طور (کلی)، به‌شیوهٔ، به‌طرز، به‌سبک.

 

[Ela]

نشانه‌ها​

۱. در نشانه‌های درنگ . ، ؛ : … ! ؟ قبل: بی‌فاصله؛ بعد: فاصلهٔ کامل.

۲. در نشانه‌های دربَرگیر «» () ﴿﴾ [] {} < > با ‌درون: بی‌فاصله؛ با ‌بیرون: فاصلهٔ کامل.

نکته: اگر نشانهٔ درنگ و دربرگیر کنار هم آمدند، قاعدهٔ دومی را اعمال می‌کنیم: ). .)

۳. در نشانه‌های ریاضی تنیده در متن فارسی + – = / ÷ × با قبل و بعد: یک فاصله.

 

[Ela]

قیدسازها​

«در» و «بر» و «با» و «از» قیدساز و متمم‌ساز جدا نوشته می‌شود. «به» متمم‌ساز نیز جدا نوشته می‌شود.

فقط «به» قیدساز استثناست و با بعدش نیم‌جدا می‌شود.

 

[Ela]

منفی‌سازها در واژه‌های مرکب​

نیم‌جدا با بعد: بی، نا، ضدّ (همیشه با تشدید)، غیر (مگر اینکه به حرف برسد: غیر از).

جدا از بعد: عدم، نبود، فقدان، فاقد، بدون.