آموزشی نقد ادبی ، ضرورت و انواع آن
- نویسنده موضوع -پریزاد-
- تاریخ شروع
اطلاعات موضوع
فردی که نحله‌های نقد را بشناسد، سیر نقد در ادبیات ایران پیش و پس از مشروطه را مطالعه کرده باشد و خود نیز دستی بر آتش این حوزه جذاب و جنجال‌برانگیز داشته باشد، به‌خوبی با مفهوم پدرکشتگی با مؤلف و اثر او آشناست!
این مفهوم از دیرباز در ادبیات ما وجود داشته است؛ به‌نحوی‌که نزد قدما نقد بیشتر به معنای بیان واضح معایب یک اثر بوده است، نه بررسی و تحلیل صرفاً ادبی آن اثر. به همین دلیل است که امروز هم با استناد به همین حافظه تاریخی، آب مؤلف با منتقد غالباً در یک جوی نمی‌رود.
جامی در سبحه‌الابرار، خطاب به منتقد خود می‌گوید:
عیب‌جویی هنرِ خود کردی عیب نادیده یکی صد کردی!
گاه بر راست کشی خط گزاف گاه بر وزن زنی طعن زحاف
گاه بر قافیه کان معلول است گاه بر لفظ که نامقبول است
گاه نابرده سوی معنی پی خرده‌گیری ز تعصب بر وی!
عیب‌جویی هنرِ خود کردی عیب نادیده یکی صد کردی!
گاه بر راست کشی خط گزاف گاه بر وزن زنی طعن زحاف
گاه بر قافیه کان معلول است گاه بر لفظ که نامقبول است
گاه نابرده سوی معنی پی خرده‌گیری ز تعصب بر وی!
این همان مفهوم پدرکشتگی با مؤلف و اثر اوست که در گذشته وجود داشته و تا به امروز نیز به حیات خود ادامه داده است؛ در چنین وضعیتی، نقد بیشتر به گرفتن حال صاحب اثر، کوبیدن او و انتشار یادداشت‌های تمسخر آلود و تهدیدآمیز در رسانه‌ها به نام نقد شباهت دارد.
دلیل این کار نیز از نگاه من واضح است:
کینه‌های شخصی، عقیدتی یا حزبی نسبت به اثر و صاحب آن؛
حسادت‌های حرفه‌ای و همان میل موروثی به «از میدان به درکردن رقیب»؛
تنویر افکار عمومی به‌زعم خود!
و ترس از اشاعه اندیشه‌ای نو که بنیان تفکرات جزمی؛ اما سودآور برای گروه خاصی را نشانه می‌رود.
کینه‌های شخصی، عقیدتی یا حزبی نسبت به اثر و صاحب آن؛
حسادت‌های حرفه‌ای و همان میل موروثی به «از میدان به درکردن رقیب»؛
تنویر افکار عمومی به‌زعم خود!
و ترس از اشاعه اندیشه‌ای نو که بنیان تفکرات جزمی؛ اما سودآور برای گروه خاصی را نشانه می‌رود.
جان کلام اینکه این روزها نقد حرفه‌ای حال‌وروز خوشی ندارد و آثار ادبی همچون برگی در دست باد در فضای مجازی می‌چرخند و با و بی‌دلیل لایک و دیس لایک می‌گیرند و بعد هم یا سر از مافیای تبلیغات و پخش کتاب درمی‌آورند یا به زباله‌دان تاریخ سپرده می‌شوند. بی‌آنکه خوب و بد ماجرای آن‌ها به مدد نقد فنی و اصولی، به مخاطب بازتاب داده‌شده باشد.
از آن‌طرف بام برایتان نوشتم. این‌طرف بام را هم برایتان شرح می‌دهم. در برابر رجزخوانی‌ها و هل‌من‌مبارز طلبیدن گروه اول، ضمنِ قیمه و قورمه کردن صاحب اثر و کتاب او، گروهی دیگری نیز وجود دارند که برای آثار برخی از شاعران و نویسندگان «علامت‌دار»، چنان سی*ن*ه چاک می‌کنند و آفرین و حبذا می‌گویند و رسانه‌های مکتوب و برخط را برایش به خط می‌کنند که مؤلف خیال برش می‌دارد شاید قانون خدا عوض‌شده است و بر او نیز وحی نازل می‌شود!
