آموزشی نقد فرمالیستی

[Tara Motlagh]

«محفل زبان‌شناسی مسکو» با فعالیت شخصیت‌هایی چون رومن یاکوبسن و پیتر بوگاتیرف در سال 1915 تشکیل شد. این حلقه که با «انجمن مطالعه‌ی زبان شاعرانه» که در آن شخصیت‌هایی چون ویکتور شکولوفسکی، یوری تینیانوف و بوریس آخن‌بام به مطالعه بر ادبیات می‌پرداختند ارتباط نزدیکی داشت.

 

[Tara Motlagh]

لئون تروتسکی از افرادی بود که حلقه‌ی منتقدان فرمالیست را به باد انتقاد گرفت. فرمالیست‌ها مقالات زیادی نوشتند. یکی از جالب‌ترین اعتقادات فرمالیست‌های روس این بود که فرم هنری زمانی شکل می‌گیرد که آشنایی‌زدایی در متن صورت بگیرد.

 

[Tara Motlagh]

آن‌ها معتقد بودند ما در زندگی چیزها را می‌بینیم . آن‌قدر آن‌ها را می‌بینیم که برای‌مان عادی می‌شوند. وظیفه‌ی هنر این است که از پدیده‌های عالم آشنایی‌زدایی کند و آن‌ها را به گونه‌ای معرفی کند که انگار مخاطب برای بار اول است که آن‌ها را می‌بیند.

 

[Tara Motlagh]

ویکتور شکولوفسکی در مقاله‌ی "هنر به مثابه‌ی تمهید" در سال 1917 می‌نویسد: «هنر از طریق خلق تمهیداتی که شکل‌های ادراک مالوف و عادت‌شده را از کار می‌اندازد می‌تواند ادراک انسان را واجد شکل‌های تازه‌ای بکند.»

 

[Tara Motlagh]

ک. ام. نیوتن هم در مقاله‌ی فرمالیسم روسی و ساختارگرایی پراگ می‌نویسد: «عادت‌زدگی، آثار، لباس‌ها، اسباب و اثاثیه، همسر، ترس از جنگ و همه چیز را از تازگی تهی می‌سازد و هنر به این دلیل وجود دارد که آدمی احساس زندگی را بازیابد، برای این وجود دارد که آدمی چیزها را احساس کند، برای این وجود دارد که سنگ را سنگی کند.

 

[Tara Motlagh]

قصد هنر عبارت است از انتقال احساس چیزها به صورتی که دریافت می‌شوند، نه به صورتی که شناخته شده‌اند. تکنیک هنر یعنی آشنایی‌زدایی از چیزها، مشکل کردن فرم‌ها، افزودن بر دشواری و طول مدت ادراک. چون فرآیند ادراک خود به خود یک غایت زیبایی‌شناختی است و باید طولانی شود. هنر راهی است برای تجربه کردن هنربودگی یک شیء، خود شیء مهم نیست.»

 

[Tara Motlagh]

منتقدان نو

سنت فرمالیسم را می‌توان دستاورد متمایز قرن بیستم در عرصه‌ی زیبایی‌شناسی دانست. ریشه‌ی شکل‌گیری فرمالیسم پیدا کردن مبنایی علمی برای نقد ادبی بود. جان کرو رنسم، رابرت پن وارن، کلینت بروکس، ویلیام ک.ویمست و چند نفر دیگر از نظریه‌پردازان این جریان بودند. فرمالیسم از سال 1920 با مقالات تی. اس. الیوت درباره‌ی شعر آغاز شد و تا 1950 منتقدان و نظریه‌پردازان، فرمالیسم را تئوریزه کردند.

 

[Tara Motlagh]

فرمالیست‌ها معتقد بودند برای نقد اثر باید فقط اثر را دقیق خواند و مورد مطالعه قرار داد. حتی نیت مولف در نقد اثر اهمیت ندارد. جرمی هاوثورن در کتاب Studying the Novel: An Introduction می‌نویسد:

 

[Tara Motlagh]

منتقدان نو از پذیرش آن چه به اصطلاح اطلاعات بیرونی یا خارجی نامیده می‌شد کمابیش به طور کامل سرباز زدند و صلاح را در این دانستند تا در انزوایی نسبی بر "خود اثر" دقیق شوند. آنان اغلب به "خوانش دقیق" بخشی از اثر متوسل می‌شدند و این کار را نوعی روش قلمداد می‌کردند.

 

[Tara Motlagh]

در خلال این خوانش، به جزییات کامل آن بخش کوچک از رمان وارد می‌شدند و به گونه‌ای به فن روایت- لحن- شخصیت‌پردازی- گفتار- اندیشه‌ها/ فرآیندهای ذهنی- درگیری نمایش‌وار- عمل داستانی- نماد یا تصویر- مضامین و واکنش فرد توجه خاص روا می‌داشتند.