آموزشی نکات ویراستاری

[Aramesh.]

کاربرد علائم نگارشی (نشانه گذاری)

هر نویسنده برای بیان مقصود خویش نوشته‌ای را ارائه می‌کند که دربردارنده مفاهیم و الحان مختلفی است. گاهی تلفظ و آهنگ کلمات به گونه‌ای است که باید مفهوم حقیقی متن را انتقال دهد و منجر به اشتباه نشود. بعد از نگارش متن، باید متن نوشته شده را ویرایش کنیم و اصول ویرایشی را رعایت کنیم تا خواننده دچار کج فهمی در خواندن متن نشود.
برای این منظور، با استفاده از اشارات و علائم نگارشی می‌توانیم حالات درونی و مفاهیم ذهنی را بهتر انتقال دهیم. یک نوشته به وسیله حروف و ترکیبات گوناگون کلام نویسنده را در قالب نوشتار نمایش می‌دهد و با استفاده از علائم نگارشی معنای خاصی ایجاد می‌کند.
علائم نگارشی یا نشانه گذاری به طور کلی علائمی هستند که کاربرد مؤثری در آرایش جمله دارند و می‌توانند معنای یک جمله را تغییر دهند. نشانه‌های فراوانی در اصول نگارشی وجود دارد که در ادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم.

1.فاصله گذاری
فاصله‌گذاری یکی از مهم‌ترین اصل‌های نگارشی در زبان فارسی است. رعایت فاصله‌گذاری به روان‌خوانی متن‌هایی که می‌نویسیم بسیار کمک می‌کند. برای خوانایی متنی که می‌نویسیم، باید بین کلمات یک فاصله قرار بگیرد.

2.نیم‌فاصله
از نیم‌فاصله یا فاصلۀ مجازی هنگامی استفاده می‌کنیم که دو حرف، کلمه یا عبارت به هم نمی‌چسبند، اما فاصلۀ مرئی هم ندارند! درحقیقت، نیم‌فاصله، فاصله‌ای با عرض صفر بین دو حرف است که از چسبیدن این دو حرف به یکدیگر جلوگیری می‌کند.
ما به دو دلیل نگارشی و فنی باید از نیم‌فاصله استفاده کنیم. مهم‌ترین دلیل نگارشی در استفاده از نیم‌فاصله این است که ما با یک کلمه و یک معنای واحد روبه‌رو هستیم و کلمه‌ای که نوشته‌ایم درواقع یک کلمه است نه دو کلمه. اما دلیل فنی استفاده از نیم‌فاصله در متن به خاطر مرورگرها و نرم‌افزارهای واژه‌پرداز مانند Word office است که کلمۀ ما را یک کلمۀ واحد در نظر بگیرند و نه دو کلمۀ مجزا.
اما در بین کدام کلمات باید از نیم‌فاصله یا فاصلۀ مجازی استفاده کنیم؟

1) بین کلماتی که از دو بخش تشکیل شده‌اند نیم‌فاصله استفاده می‌شود.
مثال: درست‌نویسی

2) در نشانۀ جمع «ها» نیم‌فاصله استفاده می‌شود.
مثال: بچه‌ها

3) در فعل‌های مضارع اخباری، ماضی نقلی و ماضی استمراری نیم‌فاصله استفاده می‌شود.
مثال: می‌خواندم، خوانده‌ام، دارم می‌خوانم

4) در ضمیر «آن‌ها» نیم‌فاصله استفاده می‌شود.
غلط: آن ها، آنها
درست: آن‌ها

5) در واژه‌های مرکب نیم‌فاصله استفاده می‌شود.
مثال: تعیین‌کننده

6) در «ای» نکره نیم‌فاصله استفاده می‌شود.
مثال: خانه‌ای

7) در پسوندهای «تر» و «ترین» نیم‌فاصله استفاده می‌شود. این پسوندها سه استثنا دارند که در آن‌ها لازم نیست نیم‌فاصله رعایت شود و پسوند به کلمه می‌چسبد: بیشتر، کمتر و بهتر.
غلط: قشنگترین، قشنگ ترین
درست: قشنگ‌ترین

8) در صفت‌های مفعولی نیم‌فاصله استفاده می‌شود.
مثال: شنیده‌شده، مصرف‌شده

9) بعضی کلمات نه به هم می‌چسبند و نه یک فاصلۀ کامل دارند. در این مواقع از نیم‌فاصله استفاده می‌شود.​

مثال​

: درنتیجه، خوش‌رفتاری و...

10) ضمایر ملکی و مفعولی در حالات شش‌گانه همراه با واژه‌های پیش از خود استفاده می‌شوند.

گذاشتن نیم‌فاصله در ورد، کیبورد، ویندوز، مک و اینترنت:
برای گذاشتن نیم‌فاصله در نرم‌افزار ورد و سایر نرم‌افزار‌ها می‌توانید از یکی از سه روش زیر استفاده کنید:

استفاده از کلید ترکیبی Ctrl+Shift+2 در ویندوز و اینترنت؛

استفاده از کلید ترکیبی Ctrl+Space در ویندوز؛

گرفتن Alt و عدد ۰۱۵۷ در ویندوز؛

استفاده از کلید ترکیبی. Shift + Space یا Shift + B در مک​

 

[Aramesh.]

***

کاربرد نقطه (.) در نگارش فارسی

به‌منظور رساندن منظور و انتقال معنی، در زبان نوشتار از علائم‌ نگارشی استفاده می‌کنیم.
نقطه در پایان تمام جمله‌ها، به‌جز جمله‌های پرسشی و تعجبی، می‌آید. درواقع، نقطه به‌معنی‌ درنگ طولانی و ختم کلام است. در زبان انگلیسی به این حالت. Period یا Full Stop گفته می‌شود.
در پایان تمام جمله‌ها، به‌جز جمله‌های پرسشی و تعجبی و بدون فاصله از کلمۀ آخر جمله، استفاده می‌شود.
غلط: نیماتودی رسانۀ معتبری در حوزۀ شبکه‌های اجتماعی است.
درست: نیماتودی رسانۀ معتبری در حوزۀ شبکه‌های اجتماعی است.
استفاده از نقطه پس از پاسخ‌های کوتاه یا کلماتی که نقش جمله دارند.​

مثال​

: امسال کنکور قبول شدی؟
بله.
در پایان مشخصات هر منبع در پژوهش‌های علمی و کتاب‌ها نقطه گذاشته می‌شود.
مثال: زهره سرمد و دیگران، روش‌های تحقیق در علوم رفتاری. ص ۱۷۰

بعد از حروف اختصار نقطه استفاده می‌شود.​

مثال​

: ر. ر. (ریحانه رمضانی)
یک استثنا: در‌صورتی‌که حروف اختصاری که نوشتیم شناخته‌شده باشد، نیازی به گذاشتن نقطه‌ پس از حرف پایانی نیست؛ یعنی به‌جای ه.ق. (هجری قمری) می‌توانیم ه.ق بنویسیم.
کاربرد ویرگول (،) در نگارش فارسی
ویرگول یا کاما در نگارش فارسی کاربردهای متعددی دارد، اما از مهم‌ترین کاربردهای آن می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

1) در وسط جمله‌ها بنا بر ضرورت جدا‌سازی و ایجاد مکث و بعد از فعل‌هایی که وسط جمله می‌آید، از ویرگول استفاده می‌شود.​

مثال​

: بعد از فعل‌هایی که وسط جمله می‌آید، از ویرگول استفاده می‌شود.

2) برای جداسازی بخش‌های مختلف آدرس، ویرگول استفاده می‌شود
مثال: تهران، سعادت‌آباد، خیابان علامه جنوبی، پلاک ۲۰، واحد ۴

3) برای جداسازی ارقام و عبارات مختلف ویرگول استفاده می‌شود.
مثال: به این موضوع در صفحه‌های ۷۰، ۱۱۵ و ۱۸۵ اشاره شده است.

4) به‌جای مکث کوتاه در جمله ویرگول استفاده می‌شود.
مثال: اگر شب‌ها همه قدر بودی، شب قدر بی‌قدر بودی.

5) در ضمن جمله، کلمه یا عبارتی به‌عنوان بدل، قید، جمله معترضۀ یا عبارت توضیحی دیگر آورده شود، ویرگول استفاده می‌شود.​

مثال​

: نیما شفیع‌زاده، بلاگر و متخصص شبکه‌های اجتماعی، سردبیر رسانۀ نیماتودی است

6) بین کلمه‌های همپایه به‌جای «و» می‌آید.​

مثال​

: نیما، سینا، نیلوفر و عطیه به خانه آمدند.
7) بین دو کلمه که ممکن است خواننده آن‌ها را با کسرۀ اضافه بخواند، ویرگول استفاده می‌شود.
مثال: مادر، ریحانه را صدا زد.

8) پس از منادا ویرگول استفاده می‌شود.
مثال​

:​

خدایا، ما را آدم کن!

9) میان کلمات تکرارشونده از ویرگول استفاده می‌شود.
مثال: این کتاب، کتاب من است.

گذاشتن علامت ویرگول در ورد، کیبورد، ویندوز، مک و اینترنت
برای گذاشتن ویرگول یا کاما در نرم‌افزار ورد و سایر نرم‌افزار‌ها می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید:

استفاده از کلید ترکیبی Ctrl+T در ویندوز و اینترنت

استفاده از کلید ترکیبی Shift+7 در مک

***​

 

[Aramesh.]

کاربرد دونقطه : در نگارش فارسی
بیشترین کاربرد علامت دونقطه یا علامت شارحه زمانی است که نیاز داریم در متن‌ خود از کسی نقلِ قول کرده یا خبری را از زبان دیگری «بازگو» کنیم؛ نشانۀ دونقطه به‌طور‌کلی برای بیان‌کردن و شرح‌دادن است؛ یعنی چیزی برای تشریح، تعریف و بیان وجود دارد.

1) بعد از ذکر نام افراد یا نام منبع در محتوا دو نقطه استفاده می‌شود.​

مثال​

: باب راس گفت: «من عاشق نقاشی‌ام.»

2) هنگام برشمردن اجزای یک چیز دونقطه استفاده می‌شود.
مثال: اجزای تشکیل‌دهندۀ نقاشی عبارت است: قلم، رنگ، آب و...

3) جلوی کلماتی که می‌خواهیم آن‌ها را معنی کنیم دونقطه استفاده می‌شود​

مثال​

: فرستادن پیام شخصی در توییتر را دایرکت می‌گویند.

گذاشتن علامت دونقطه در ورد، کیبورد، ویندوز، مک و اینترنت
برای گذاشتن دونقطه در نرم‌افزار ورد و سایر نرم‌افزار‌ها می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید:

استفاده از کلید ترکیبی Shift+ در ویندوز و اینترنت

استفاده از کلید ترکیبی Shift+: در مک

***

کاربرد علامت سؤال (؟) در نگارش فارسی
علامت سؤال، همان‌طور که از اسمش پیداست، گویای پرسشی‌بودن جمله است؛ به این معنی که سؤالی مطرح شده است و شاید پاسخی در ادامه داشته باشد.
1) در پایان همۀ جمله‌های پرسشی علامت سؤال استفاده می‌شود.​

مثال​

: چرا وقتی نشون می‌داد درصد رو، آقا فردوسی‌پور می‌خند؟

2) برای نشان‌دادن مفهوم تردید از علامت سؤال داخل پرانتز استفاده می‌شود.​

مثال​

: توییتر در سال ۱۳۸۵ (؟) فیلتر شد.

3) هنگامی که چند جملۀ پرسشی در یک مطلب پشت سر هم آورده شود علامت سؤال استفاده می‌شود
مثال: این چه قیافه‌ایه؟ شما از کجا اومدین؟

گذاشتن علامت سؤال در ورد، کیبورد، ویندوز، مک و اینترنت:
برای گذاشتن سؤال در نرم‌افزار ورد و سایر نرم‌افزار‌ها می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید:

استفاده از کلید ترکیبی Shift+/ در ویندوز و اینترنت

استفاده از کلید ترکیبی Shift+? در مک

***​