آموزشی چرا از نقد می‌هراسیم

[شاهدخت]

چرا از نقد می هراسیم ؟​

 

[شاهدخت]

مفهوم نقد:

واژه (نقد) از واژه های کهن عربی است که وارد زبان فارسی شده و با همه اجزای زبانی و فرهنگی ما گره خورده است. امروزه این واژه و مشتقات آن در علوم مختلف نیز جای گرفته است ؛ ظاهرا واژه نقد از حدود هزار سال پیش مورد استفاده فارسی زبانان بوده است. مرحوم دهخدا ذیل وازه نقد، جمله ای را از تاریخ سیستان در باره قحط سالی و گران شدن قیمتها نقل می کند که گواه ادعای ماست: (در این سال، نرخها عزیز شد؛ گندم به دویست درم نقد شد و جو به صد وهشتاد درم.)

 

[شاهدخت]

معانی نقد در عربی:

واژه نقد در عربی معانی گوناگون دارد از جمله: داد و ستد درهم؛ نوک زدن پرندگان به چیزی و سوراخ کردن آن؛ نیش زدن مار؛ ضربه زدن به چیزی با سر انگشت، نوعی گوسفند زشت رو با دست و پای کوتاه که چوپان آنها نیز نقاد نامیده می شود؛ وجه رایج و پول؛ ارزیابی و جدا کردن سره از ناسره آن؛ خرده گیری و عیب جویی، مناقشه و مته به خشخاش گذاشتن؛ سخن سنجی، ارزیابی و نشان دادن ضعف و قوت سخن به وژه شعر.

 

[شاهدخت]

معانی نقد در زبان فارسی :
در میان فارسی زبانان نیز معانی گوناگونی در باره نقد آمده که مهم ترین آن عبارتند از: حاضر، آماده و موجود؛ در برابر نسیه؛ فعلا و هم اکنون؛ شناخت سره و ناسره ، وجه رایج یا بازشناسی زر و سیم از تقلبی؛ خردگیری، داوری و ارزیابی نکته سنجانه. امروزه نقد به مفهوم آخر مورد استفاده بسیاری در حوزه های گوناگون شده است. در همین رابطه رشته های گوناگونی هم پدیدآمد؛ رشته هایی چون نقد ادبی، نقد تاریخی و نقد فلسفی. در جمع بندی آن چیزی که در مورد واژه و مفهوم نقد می توان بیان کرد این است که نقد یعنی :

ارزیابی خرده گیرانه در باره کسی یا چیزی به گونه ای که هم نقاط منفی و هم نقاط مثبت مورد بررسی قرار گیرد.

 

[شاهدخت]

هر ناقدی بر اساس معیارهای دست به انتقاد کردن می زند. باید این معیارها مشخص و معلوم باشد. به بیان دیگر نقد او باید با دلیل و مدرک باشد

 

[شاهدخت]

عناصر نقد:

نقد، حداقل دارای دو عنصر است و بی این دو، ما چیزی به نام نقد نخواهیم داشت. این دو عنصر عبارت است از : داوری و خرده گیری. به عنوان مثال زمانی که ما می خواهیم در مورد عملکرد مسوولین نقدی داشته باشیم، باید نقاط مثبت او را در نظر گرفته و در مورد آن داوری صحیحی داشته باشیم و در عین حال نقاط ضعف او را برای از بین رفتن آن گوشزد کنیم.اگر فقط نکات مثبت را بگوییم ، به کار ما نقد نمی گویند، بلکه آن تعریف و تمجید است، مگر آنکه به دنبال عیب او رفته باشیم و چیزی پیدا نکرده باشیم. ما در نقد کردن باید نقاط ضعف آن فرد را در رفتار یا گفتاری که داشته مورد توجه قرار داده و به هیچ عنوان نباید به شخصیت و یا کلیه صفات او بی احترامی و توهین نماییم که از اخلاق نقد به دور است.

 

[شاهدخت]

نقد گریزی:

ما غالبا نقد را به حق می دانیم، اما از آن می هراسیم. از این جهت می توان نقد را با مرگ نیز مقایسه کرد؛ به آن معنی که شتر مرگ در خانه همه زانو می زند، اما آن فرد ترجیح می دهد که آن ک.س نباشد.چرا ما از نقد گریزانیم، چون نقد تصوری را که ما از خودمان داریم ویران می کند .هر ک.س از خود تصوری دارد که روانشناسان از آن به (خود انگاره) یا ( خود پنداره) یاد می کنند. البته چون ما در نقد کل شخصیت فرد و اعتبار او را زیر سوال می بریم افراد از نقد فرار می کنند. در قرآن کریم که بزرگترین کتاب تربیتی جهان است به ما دستور می دهد که برای نقد کردن باید آن رفتار را مورد بررسی قرار دهید و نه کل شخصیت افراد را. در سوره شعراءآیه 216 خطاب به پیامبر اکرم(ص) آمده است: ( فان عصوک فقل انی بری مما تعملون ؛ پس چون تو را نافرمانی کردند، بگو که از کردارتان بیزارم.) در اینجا خداوند به پیامبر نمی گوید که از افراد نافرمان بیزار باشد، بلکه فرمان می دهد تا از کردارشان بیزاری بجویید.این فرمان درس بزرگی است برای ما که می توانیم رفتار و عقاید کسانی را نپذیریم و به آن رفتار یا عقاید نقد داشته باشیم، اما در عین حال همان فرد را دوست داشته باشیم.

 

[شاهدخت]

مکانیسمهای دفاعی در برابر نقد: ناقد نخست باید به لحاظ اخلاقی صلاحیت نقد را به دست آورد، و دوم آنکه با روح انسانی و ظرایف آن آشنا باشد تا بتواند نقدش را به درستی بیان کند

هراس از نقد موجب فعال شدن سیستم دفاعی روانی ما می شود؛ به این مفهوم که چون ما دچار ( خودپنداره) هستیم تلاش می کنیم که در برابر آ ن مقاومت می کنیم که در روانشناسی به آن مکانیسم دفاعی گفته می شود.

 

[شاهدخت]

رایج ترین مکانیسم دفاعی عبارتند از:
1- انکار: در چنین حالتی فرد اصل انتقاد را انکار می کند و در چنین شرایطی راه گفت و گو با دیگران رابر خود می بندد و در عین حال از شناخت مشکل خود باز می ماند.

 

[شاهدخت]

- انگیزه خوانی ناقد: زمانی که فردی دلسوز در مورد رفتار شما نظر خود را بیان می کند به او تهمت می زنیدکه شما قصد و غرضی دارید.