آموزشی چند نکته مهم ویراستاری که نویسندگان باید بدانند!

[Aramesh.]

✍️ فاصله‌گذاریِ «صفت‌های شمارشی»

۱ــ صفتِ شمارشی + اسم + «ـ ی» بی‌فاصله تایپ می‌شود: دوجلدی، سه‌جلدی، یک‌جلدی، چندجلدی، یک‌پایی، یک‌دستی، دودستی.

۲ــ صفتِ شمارشی + اسم + «ـ ه» بی‌فاصله تایپ می‌شود: پنج‌ساله، چندماهه، دوطرفه، دونفره، دوجداره، یک‌طرفه، یک‌کاره.

۳ــ عدد (صفتِ شمارشی) + عدد (صفتِ شمارشی) بی‌فاصله تایپ می‌شود: یکی‌دو نفر، ده‌دوازده‌تا، چهارپنج روز بعد، هفت‌هشت سال قبل، هشتادنود سال قبل، سی‌چهل نفری بودند.

 

[Aramesh.]

✍️ «آن» و «این» در ترکیباتِ زیر همواره نیم‌فاصله نوشته می‌شوند. هرکدام از این‌ها یک واحدِ واژگانی هستند و در فرهنگ‌ها مَدخل می‌شوند:

«آن ــ»
آن‌جا، آن‌‌جایی، آن‌جور، آن‌جوری، آن‌چنان، آن‌چنانی، آن‌چه، آن‌دگر، آن‌دیگر، آن‌دیگری، آن‌سان، آن‌طور، آن‌طورها، آن‌قدر، آن‌قدرها، آن‌کاره، آن‌که، آن‌گاه، آن‌وقت، آن‌ها، آن‌هم، آن‌همه، آن‌یکی.

«این‌ ــ»
این‌جا، این‌جا و آن‌جا، این‌جانب، این‌جور، این‌جوری، این‌چنین، این‌چنینی، این‌سان، این‌طور، این‌طوری، این‌قدر، این‌قدری، این‌قدرها، این‌کاره، این‌که، این‌گونه، این‌ها، این‌همه، این‌یکی.

 

[Aramesh.]

✍️ پیشوندِ «می» (mi) جزءِ پیشینِ فعل است که برای استمراری کردن یا التزامی کردنِ فعل به‌کار می‌رود. حرفِ «ی» در «می» مستقل است و در فعل‌هایی که اولین حرفشان با «ی» آغاز می‌شود ادغام نمی‌شود. بنابراین، «می‌یافت» و «می‌یابد» درست است نه «میافت*» و «میابد*». بسیار دیده می‌شود که اشتباهاً «ی» را از «می» حذف می‌کنند.

 

[Aramesh.]

✍️ حرفِ نفیِ «نه» + «فقط» یا «تنها» یا «همان» یا «چندان»، یک کلمۀ مرکب و واژگانی می‌سازد و نیم‌فاصله می‌شود: نه‌فقط... بلکه...؛ نه‌تنها... بلکه...؛ نه‌همان... بلکه...؛ نه‌چندان.
«نه‌چندان درشتی کن که از تو سیر گردند و نه‌چندان نرمی که بر تو دلیر شوند»

 

[Aramesh.]

✍️ کلمۀ «غیر» (جزءِ پیشینِ برخی از کلماتِ‌ مرکب) + کسرۀ خفیف، با کلمۀ بعداز خودش یک صفتِ مرکب می‌سازد و بی‌فاصله نوشته می‌شود: غیرِاختیاری، غیرِارادی، غیرِانتفاعی، غیرِانسانی، غیرِبهداشتی، غیرِحرفه‌ای، غیرِرسمی، غیرِشرعی، غیرِضروری، غیرِطبیعی، غیرِعادی، غیرِعلنی، غیرِفلز، غیرِقانونی، غیرِمادّی، غیرِمترقبه، غیرِمتعارف، غیرِمُتّعِظ، غیرِمتناسب، غیرِمتناهی، غیرِمجاز، غیرِمرئی، غیرِمساوی، غیرِمستقیم، غیرِمسکونی، غیرِمسلح، غیرِمسئول، غیرِمطمئن، غیرِمعقول، غیرِمعمول، غیرِمقدور، غیرِممکن، غیرِمنتظره، غیرِمنطقی، غیرِموجّه، غیرِنظامی، ... .

 

[Aramesh.]

✍️ ترکیبِ «غیرِقابلِ»، به‌معنای نشدنی و نپذیرفتنی، با کلمۀ بعداز خودش یک کلمۀ مرکب می‌سازد و نیم‌فاصله می‌شود: غیرِقابلِ‌اجرا، غیرِقابلِ‌پیش‌بینی، غیرِقابلِ‌تعویض، غیرِقابلِ‌فروش، غیرِقابلِ‌قبول، غیرِقابلِ‌قسمت، غیرِقابلِ‌نفوذ، غیرِقابلِ‌وصف، ... .

 

[Aramesh.]

هر اسمی به‌علاوهٔ پسوندِ «مند» صفت می‌سازد و نیم‌فاصله نوشته می‌شود: ارادت‌مند، ثروت‌مند، شکوه‌مند، سال‌مند. در این ترکیب‌ها، «ها»ی غیرملفوظ از انتهای اسم حذف نمی‌شود و بنابراین مثلاً علاقه‌مند و بهره‌مند درست است، نه علاقمند* و بهرمند*.

 

[Aramesh.]

نکته مهم و کاربردی:

نقطه (.)، دونقطه (:)، سه‌نقطه (...)، ویرگول (،)، نقطه‌ویرگول (؛)، نشانۀ سؤال (؟)، و نشانۀ تعجب (!) با ماقبلشان بی‌فاصله و با مابعدشان بافاصله تایپ می‌شوند.

 

[Aramesh.]

پیشِ غازی و مُعَلّق‌بازی؟!

✍️ واژهٔ «غازی» به‌معنیِ معرکه‌گیر و بندباز است. در گذشته، به کسی که جلوِ دیگران شیرین‌کاری و حرکاتِ‌ خارق‌العاده می‌کرد،‌ ازجمله معلّق زدن، غازی می‌گفتند. امروز این مَثَل در جایی به‌کار می‌رود که کسی بخواهد نزد شخصِ همه‌فن‌حریف و باتجربه ادعای زرنگی و زیرکی کند و او را بفریبد. بنابراین غازی درست است، نه قاضی*.

 

[Aramesh.]

«کارتن» یا «کارتون»؟

کارتن (در فرانسوی: carton): به جلد یا جعبۀ مقوایی گفته می‌شود که اشیا را در آن نگهداری می‌کنند. (کارتن‌کار، کارتن‌ساز، کارتن‌خواب)
کارتون (در انگلیسی: cartoon): به نقاشیِ متحرکی گفته می‌شود که در قالبِ برنامۀ تلویزیونی برای کودکان پخش می‌شود. (کارتونِ عروسکی، کارتونِ سینمایی، کارتونِ فارسی)
◽️ گاهی اشتباهاً این دو را جابه‌جا می‌نویسند.