آموزشی چگونه یک ویراستار موفق شویم؟

[Ela]

شاید همه ما در طول زندگی یا دست‌کم مقاطعی از آن به‌نوعی کار «ویراستاری» را تجربه کرده باشیم. حتی شاید بنا به ملاحظات شغلی و یا تحصیلی خود نوشته‌ یا متنی را بازخوانی، تصحیح یا بازنویسی کرده باشیم. اما فارغ از این تجربیات شخصی، کار «ویراستاری» در دنیای امروز یک ضرورت اساسی است، به‌ویژه این روزها که همگان یک رسانه دارند، در آن می‌نویسند و محتوا منتشر می‌کنند.

 

[Ela]

ویراستاران گرچه به‌خاطر نوع کارشان اغلب شناخته نمی‌شوند و گویی نامرئی هستند، امروزه در تمامی کشورهای جهان از جایگاهی همپای نویسندگان برخوردارند. ویراستار در واقع خطاهای دستوری، نگارشی و واژگانی و همچنین لغزش‌های ادبی، سبکی و محتوایی متن را اصلاح می‌کند و از این منظر، به باغبانی می‌ماند که شاخه‌های زائد و بی‌ثمر درخت را هرس می‌کند تا زیبایی درخت بیشتر به چشم بیاید.

 

[Ela]

ویراستار در واقع «واسطه‌ای میان نویسنده و خواننده» و حتی فراتر از این، «شریک نویسنده» است. او شاید یک نویسنده حرفه‌ای نباشد، اما بی‌تردید یک خواننده حرفه‌ای با نگاهی کاملا انتقادی است که می‌تواند نیازهای مخاطبان متن را به نویسنده انتقال دهد. اینک این پرسش پیش می‌آید یک ویراستار خوب و موفق کیست؟ و چه ویژگی‌هایی دارد؟

 

[Ela]

ویژگی‌های یک ویراستار موفق

بهتر است این بخش را با نقل‌قولی از «آلن سلیگمن»، ویراستار برجسته آمریکایی آغاز کنیم که می‌گوید: «برای اینکه یک ویراستار خوب باشید، بیش از هر چیزی باید یک شنونده واقعا خوب باشید و نه‌تنها به نویسنده، بلکه به هر چیزی که آوایی دارد، خوب گوش کنید».

 

[Ela]

در واقع، یکی از مهم‌ترین مهارت‌های ویراستار که باید در تقویت آن بکوشد، توانایی برقراری ارتباط است. او برای بهبود روند انجام کار چاره‌ای جز تعامل مداوم و مستمر با عوامل چاپ و نشر ندارد. در عین حال، او باید بتواند با واژه‌های زبان نیز که در واقع ابزار کار او هستند، ارتباط برقرار کند و واژه یا ساختار نحوی مناسب را برای تبدیل نوشته‌ای پیچیده و درهم‌تنیده به متنی آراسته و صیقل‌خورده برگزیند.

 

[Ela]

ویراستاری به یک معنا یک حوزه بینارشته‌ای است که از یک‌سو با ادبیات و از دیگر سو با زبان‌شناسی ارتباط دارد. از همین‌رو، یک ویراستار موفق باید بر اصول ادبی و زیباشناختی زبان تسلط داشته باشد و در کنار بهره‌مندی از تخصص‌های موضوعی، آیین نگارش را خوب بداند و با اصول دستور زبان و قواعد واژه‌سازی آن آشنایی کامل داشته باشد.

 

[Ela]

علاوه بر این، با توجه به مجموعه مطالبی که صاحب‌نظران حوزه ویراستاری کرده‌اند، ملاک‌های هفت‌گانه زیر را می‌توان به عنوان ویژگی‌های اصلی یک ویراستار موفق معرفی کرد:

 

[Ela]

صدای نویسنده و لحن اصلی متن را حفظ می‌کند​

حفظ صدای نویسنده و پایبندی به لحن اصلی متن شاید مهم‌ترین رسالت یک ویراستار باشد. هر چند ویرایش سبکی و ادبی و یا به‌عبارتی زیبانویسی متن می‌تواند نقش به‌سزائی در جذب مخاطب و به‌تبع آن، موفقیت یک اثر داشته باشد، گاهی سطح این تغییرات آن‌چنان بیش از حد و غیرمعمول است که روح و لحن اصلی متن را کاملا دگرگون می‌کند.

 

[Ela]

یک ویراستار موفق همواره باید این نکته را مد نظر داشته باشد که هر واژه و هر مفهومی در هر متنی لحنی دارد و هرگونه جابجایی در واژه‌های متن بدون در نظر گرفتن لایه‌های نمادین، عاطفی و فرهنگی هر واژه و همچنین بدون توجه به بافت روایی متن می‌تواند مانع از رسیدن پیام مورد نظر نویسنده به خواننده شود.

 

[Ela]

نگاه همه‌جانبه دارد و به جزئیات توجه می‌کند

کار ویراستاری تنها محدود به اصلاح غلط‌های املایی و یا گذاشتن چند نقطه و ویرگول در متن نمی‌شود، بلکه علاوه بر تصحیح ظاهری متن یعنی اصلاح غلط‌های املایی و نشانه‌گذاری، شامل ویرایش کیفی و محتوایی و حتی بازنویسی متن نیز می‌شود. ویراستار تمام جزئیات متن را با دقت از زیر نظر می‌گذراند و روح اصلی متن را از لابه‌لای عناصر و واژه‌های متن بیرون می‌کشد. آن‌گاه، در عین پایبندی به لحن اصلی متن، تغییرات لازم را برای انتقال هر چه بهتر پیام نویسنده به خواننده اعمال می‌کند.