آموزشی اصول ویراستاری متن فارسی

[شاهدخت]

برای شناخت اصول ویراستاری در این آموزش سعی کرده‌ایم به مباحثی مانند قوانین ویراستاری و نکته‌های مهم در این خصوص بپردازیم. همچنین نمونه‌هایی را در خصوص ویرایش متن فارسی و انگلیسی و اصول ویراستاری مقاله ارائه خواهیم کرد. علاوه بر این، به برخی از قواعد نشانه‌گذاری اشاره می‌کنیم. اما قبل از هر چیز، لازم است ابتدا با انواع ویرایش در زبان فارسی آشنا شویم.

 

[شاهدخت]

انواع ویرایش​

در زبان فارسی برای ویرایش متن سه روش تعریف شده است. این سه روش عبارتند از:

• ویرایش فنی
• ویرایش زبانی
• ویرایش محتوایی

هر یک از این روش‌ها ویژگی‌های خاصی دارد که در ادامه این مطلب به آن‌ اشاره کرده‌ایم.

 

[شاهدخت]

ویرایش فنی
هدف از ویرایش فنی، اصلاح متن به‌لحاظ ویژگی‌های ظاهری است، به همین دلیل به آن «ویرایش صوری» نیز می‌گویند. برای مثال، رعایت اصل یکدست‌نویسی هنگام ویرایش متن، نوعی ویرایش فنی به شمار می‌رود، چراکه ظاهر متن ساختار منسجمی پیدا می‌کند و فهم آن برای خواننده راحت‌تر می‌شود.

 

[شاهدخت]

علاوه بر این، پیدا کردن غلط‌های املایی و ویرایش آن‌ها نیز یکی از روش‌های ویرایش فنی است. ویراستار در این نوع ویرایش، باید بتواند کلمه‌هایی را که املای نادرستی دارند یا اشتباه تایپ شده‌اند پیدا کند تا متن به دور از هر گونه غلط املایی یا تایپی به دست مخاطب برسد. از دیگر مواردی که در ویرایش فنی باید مدنظر ویراستار قرار بگیرد، پاراگراف‌بندی و نشانه‌گذاری در متن است.

 

[شاهدخت]

متن باید پاراگرا‌ف‌بندی منسجمی داشته باشد. به عبارت دیگر، جمله‌هایی که کنار هم قرار می‌گیرند، باید مرتبط و منسجم باشند. در این حالت، ویراستار موظف است تعداد جمله‌هایی که کنار هم قرار می‌گیرند و نظم و ارتباط آن‌ها را با هم بررسی کند و در صورت وجود پاراگراف‌های طولانی در متن، آن‌ها را به پاراگراف‌های کوتاه‌تری تقسیم کند.

 

[شاهدخت]

نشانه‌گذاری نیز یکی از موارد مهم در اصول ویراستاری به شمار می‌رود، زیرا به بهتر شدن متن کمک می‌کند و خواندن جمله‌ها را برای خواننده ساده‌تر می‌کند. مواردی از قبیل گذاشتن نقطه در انتهای جمله، یا قرار دادن علامت‌های دیگری مانند کاما، نقطه‌کاما، دونقطه، علامت ندا و غیره می‌تواند در سهولت خواندن متن تأثیر زیادی داشته باشد.

 

[شاهدخت]

اما نکته مهم نحوه استفاده درست از آن‌ها در متن است. در حقیقت ویراستار باید با این علامت‌ها آشنایی داشته باشد و کاربرد آن‌ها را در جمله به‌خوبی بداند و در صورت لزوم از آن‌ها به‌درستی استفاده کند. این کار به ویرایش ظاهری متن کمک شایانی می‌کند. در این آموزش علامت‌های نشانه‌گذاری را به طور کامل و با ذکر مثال توضیح خواهیم داد.

 

[شاهدخت]

ویرایش زبانی​

ویرایش زبانی به این مفهوم است که متن تا حد ممکن به زبان معیار نزدیک باشد. در این نوع ویرایش، برخلاف ویرایش فنی، ویراستار با ویژگی‌های ظاهری متن سروکار ندارد، بلکه به ساختار جمله‌ها و بررسی آن‌ها با قواعد زبان معیار و اصول ویراستاری و نگارش می‌پردازد. جمله زیر را در نظر بگیرید.

ایمیل را دیروز چند بار فرستادم ولی ارسال نشد.

 

[شاهدخت]

در این جمله، برخی از اجزای کلام سر جای خود قرار نگرفته‌اند و همین امر باعث شده که خواندن و درک آن کمی مشکل شود. چیدمان درست این اجزا در کنار هم و تبدیل آن به جمله‌ای خواناتر، از وظایف ویراستار زبانی است. برای مثال، جمله فوق را می‌توانیم از نظر زبانی به شکل زیر ویرایش کنیم.

دیروز چند بار ایمیل را فرستادم، ولی ارسال نشد.

 

[شاهدخت]

در این جمله، علاوه بر تغییر سازه‌های زبانی، از علامت ویرگول یا کاما نیز استفاده شده است. گذاشتن علامت کاما، ویرایش فنی محسوب می‌شود.