آموزشی اصول ویراستاری متن فارسی

[شاهدخت]

ویرایش محتوایی​

یکی دیگر از روش‌هایی که برای ویرایش متن کاربرد دارد، ویرایش محتوایی است. همان‌طور که از اسمش پیداست، این نوع ویرایش با محتوای متن سروکار دارد و وظیفه ویراستار در این خصوص، بررسی طرح و انسجام میان جمله‌ها است. در این نوع ویرایش، ویراستار موظف است متن را بازبینی کند و آن را از نظر نگارشی، دستوری، انسجام، ارجاعات و مواردی از این دست بررسی کند. برای مثال، اگر پاراگرافی مفهوم را به‌درستی منتقل نمی‌کند، یعنی از نظر محتوا باید ویرایش شود. یا اگر قسمت‌هایی از متن به‌خوبی فهمیده نمی‌شود، ممکن است محتوای آن به ویرایش نیاز داشته باشد.

 

[شاهدخت]

اگر ویراستار به متن تسلط کافی نداشته باشد یا اطلاعاتی درباره موضوع آن نداشته باشد، نمی‌تواند آن را از نظر محتوایی ویرایش کند. این مسئله درمورد مقاله‌های عملی و پژوهشی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند، زیرا ویراستار باید به موضوع آن اشراف داشته باشد تا بتواند اصطلاحات و جمله‌های تخصصی آن را ویرایش کند. همچنین، اگر متنی از زبان انگلیسی یا زبان دیگری به فارسی ترجمه شده باشد، ویراستار باید به آن زبان تا حدودی تسلط داشته باشد که در صورت مواجهه با جمله‌هایی که درست ترجمه نشده‌اند یا ابهام دارند، بتواند به متن اصلی رجوع کند و آن‌ها را تطبیق دهد.

 

[شاهدخت]

در مجموعه، ویرایش محتوا در مقایسه با ویرایش فنی و زبانی، دشوارتر است و برای این کار، به ویراستار متخصصی نیاز داریم که هم به اصول ویراستاری واقف باشد و هم بتواند متن را به طور تخصصی بررسی کند یا در صورت لزوم آن را با متن اصلی مطابقت دهد. بدون شک مهارت ویراستار در این نوع ویرایش، می‌تواند نتیجه بهتری را رقم بزند.

 

[شاهدخت]

اصول ویراستاری و نگارش​

یکی از اصولی که در ویرایش متن‌های گوناگون، به‌ویژه هنگام ویرایش فنی با آن مواجه می‌شویم، توجه به علائم نگارشی و نشانه‌گذاری است. استفاده درست و مناسب از علامت‌هایی مانند کاما، نقطه، دونقطه و غیره می‌تواند در روانی متن و فهم بهتر آن برای خواننده تأثیر چشمگیری داشته باشد.

 

[شاهدخت]

در بسیاری از متن‌ها، ازجمله رمان‌های فارسی، نشانه‌گذاری اهمیت بیشتری پیدا می‌کند، زیرا خواننده به دنبال روشی برای سهولت در خواندن و سریع‌تر خواندن است. در ادامه این مقاله سعی کرده‌ایم به طور کامل و با مثال، به این نشانه‌گذاری‌ها اشاره‌ای داشته باشیم.

 

[شاهدخت]

یکی از مواردی که هنگام ویراستاری باید در نظر گرفت، رعایت فاصله‌گذاری است. در دستورخط فارسی دو نوع فاصله وجود دارد که به صورت زیر تعریف می‌شود:

 

[شاهدخت]

• فاصله برون‌کلمه‌ای: فاصله یک‌حرفی بین کلمه‌ها است که به آن فاصله کامل نیز گفته می‌شود.
• فاصله درون‌کلمه‌ای: فاصله درون کلمه یا بین اجزای کلمه است که به «نیم‌فاصله» آن را می‌شناسیم.

 

[شاهدخت]

یکی از اصول ویراستاری توجه به فاصله‌گذاری در متن است. در زبان فارسی بسیاری از کلمه‌ها با نیم‌فاصله نوشته می‌شوند و اگر توجهی به آن نداشته باشیم، ممکن است بخشی از کلمه در انتهای سطر و بخش دیگر در ابتدای سطر دیگر قرار بگیرد و در انتقال معنا و مفهوم کلمه مشکل ایجاد کند. به کلمه‌هایی که نیم‌فاصله دارند، موقع ویرایش باید دقت کرد تا بافاصله نوشته نشوند. برای مثال، کلمه‌های زیر را باید نیم‌فاصله نوشت:

• دست‌کم
• روش‌ها
• مسئولیت‌پذیری
• نیم‌فاصله
• آورده‌ام

 

[شاهدخت]

نشانه‌ گذاری در متن
برای ویرایش متن، صرفاً پیدا کردن غلط املایی یا یکدست کردن متن و توجه به ساختار جمله‌ و دستورزبان نمی‌تواند کافی باشد. توجه به نشانه‌گذاری نیز مهم است و در زیبایی و خوانایی متن تأثیر زیادی دارد. نشانه‌گذاری طبق اصول و قوانین خاصی صورت می‌گیرد و از علامت‌های مشخصی استفاده می‌شود. کاربرد علامت‌های نشانه‌گذاری را در این بخش به طور کامل توضیح خواهیم داد.

 

[شاهدخت]

نقطه
نقطه «.»، علامتی است که در انتهایی جمله خبری گذاشته می‌شود. به کمک نقطه می‌توانیم دو جمله را از هم تفکیک و مکث ایجاد کنیم تا درک آن بهتر شود. بنابراین، یکی از کاربردهای نقطه در پایان جمله‌های خبری است. کاربردهای نقطه را به‌طور کلی می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد.