آموزشی اقتباس چیست؟ ردپای داستان های اقتباسی در فیلمنامه نویسی

[-pariya-]

اقتباس آزاد:
اقتباس آزاد به زحمت در این دسته‌بندی جای می‌گیرد. در این نوع از اقتباس عموماً یك ایده، یك موقعیت یا یك شخصیت را از منبع ادبی می‌گیرند و آن را به گونه‌ ای مستقل می‌پرورانند. مثل سینمایی «سریر خون» اثر آكیرا كوروساوا، كه «مكبث» شكسپیر را با روایت كاملاً متفاوتی ساخت. داستانی كه در ژاپن قرون وسطی رخ می‌دهد.

 

[-pariya-]

اقتباس وفادار:
اقتباس وفادار یا وفادارانه می کوشد تا حد امكان با حفظ روح اثر اصلی، اثر ادبی نوشته شده را در قالب سینما بازآفرینی كند. به قول آندره بازن، اقتباس کننده شبیه مترجمی است که برای واژه واژه ی اثر اصلی، دنبال معادل های مناسبی در قالب مدیوم سینماست. در پژوهش جرج بلوستون با عنوان «رمان در قالب سینما» آمده که اقتباس های وفادار حتما آثاری اصیل هستند.

 

[-pariya-]

در میان فیلم های سینمایی «تام جونز» اثر «تونی ریچاردسون»، نمونه‌ای از اقتباس وفادار است. زیرا بیشتر ساختار داستانی رمان، حوادث مهم اش و بسیاری از کاراکترهای تاثیرگذار آن در فیلم سینمایی حفظ شدند. البته با اینکه حتی راوی شوخ‌ طبع داستان، دانای كل باقی مانده، اما کل فیلم ترسیم کامل رمان تام جونز نیست، بلکه خلاقیت هنری کارگردان و نویسنده را در آن می توان مشاهده نمود.

 

[-pariya-]

اقتباس‌ لفظ به لفظ:
اقتباس لفظ به لفظ عمدتا هنگام اقتباس از نمایشنامه ها اتفاق می افتد. فیلم‌هایی مانند «سفر طولانی به درون شب» ساخته‌ی سیدنی لومت، با اقتباس لفظ به لفظ از نمایشنامه یوجین اونیل ساخته شد. یا فیلم «چه كسی از ویرجینیا وولف می‌ترسد؟» به کارگردانی مایك نیكولز، از تکنیک اقتباس لفظ به لفظ نمایشنامه‌ ای از ادوارد آلبی ساخته شد.

 

[-pariya-]

با در نظر داشتن موارد بالا، در اقتباس سينمايي به جنبه هاي مختلف كار مي توان توجه داشت. یعنی «اقتباس» را نبايد تنها در برداشت مضمون اثر محدود كرد. اقتباس در سینما از آثار دیگر سینمایی، تلویزیونی و تئاتری نیز می تواند انجام شود. در زیر انواع اقتباس های قابل انجام از/برای یک اثر سینمایی فهرست شده است:

 

[-pariya-]

انواع اقتباس سینمایی	شرح کاربرد
اقتباس ادبي:	ايده و مضمون و شيوه نگارش و لحن و بيان در زمینه تالیف فيلمنامه
اقتباس گرافيكي و عکاسی:	تصوير، رنگ و نور، نورپردازي و فيلمبرداري
اقتباس نمايشي:	مربوط به برداشت از شيوه هاي بازيگري و بازیگردانی به ویژه اقتباس از تئاتر
اقتباس نقاشي و معماري:	برداشت از شيوههاي تركيب رنگ، طراحي لباس و صحنه آرایی
اقتباس موسيقي:	برداشت از نوع موسيقي، ساخت آن و صداگذاری در فيلم
اقتباس از سینما:	برداشت از شیوه‌های کارگردانی یک فیلم

 

[-pariya-]

بسیار مهم است که در اقتباس، مضامين برداشت شده از آثار خارجي را با فرهنگ و آداب اجتماعی منطقه هدف و نیز با شرایط اقلیم شناختی آن جا انطباق داد. این دغدغه سختی کار اقتباس را دو چندان می کند. کاری که بعضی از نویسندگان و کارگردانان ایرانی از پس آن خوب برآمدند و برخی ناموفق بودند.

 

[-pariya-]

برترین فیلم های مشهور اقتباسی ایران
به طور کلی می‌توان گفت اقتباس از یک منبع و تبدیل آن به فیلمنامه یا نمایشنامه (ادبیات دراماتیک) یک روند در کار درام می‌باشد. اقتباس اختصاصی به نویسندگان حرفه‌ای فقط ندارد.

 

[-pariya-]

بلکه بسیاری از نمایشنامه نویسان و فیلمنامه نویسان آماتور هم برای شروع کار ترجیح می دهند در مورد ماجرایی واقعی یا از یک رمان اقتباس بنویسند. به عنوان نمونه «مرحوم علی حاتمی» در اولین اثر سینمایی خود فیلمنامه «حسن کچل» را بر اساس داستان دختر روس در شب سه‌شنبه از منظومه هفت پیکر نظامی، نوشت.

 

[-pariya-]

اقتباس در سینمای ایران به ویژه در سال های اخیر چندان مورد توجه نبوده است. با یک بررسي اجمالي مي توان گفت كه غالبا كارهاي اورجینال (غير اقتباسي) بيش تر مورد توجه سازندگان بوده است. شاید دلیل آن کمبود تجربه در اقتباس از این آثار و تبدیل آن از قالب متن و کتاب به فیلم و آثار متحرک باشد!