آموزشی شناخت قالب‌های مهم نثر

[Tara Motlagh]

تعریف داستان کوتاه

آلن‌پو نویسنده آمریکایی می‌گوید: «داستان کوتاه قطعه‌ای تخیلی است که درباره حادثه واحدی، خواه مادی باشد و خواه معنوی، بحث می‌کند. این قطعه خیال‌انگیز و بدیع باید بدرخشد، خواننده را به هیجان بیاورد و بر او اثر بگذارد؛ همچنین باید از نقطه ظهور تا پایان داستان در خطی صاف و هموار حرکت کند.»

 

[Tara Motlagh]

پو همچنین معتقد است: «داستان کوتاه روایتی است که بتوان آن را در یک نشست – بین نیم ساعت تا دو ساعت – خواند. همه جزئیات آن نیز باید حول محور یک موضوع بچرخد و یک اثر واحد را القا کند.»
در کنار این دو تعریف، تعریف‌ها و ویژگی‌های متعدد دیگری نیز برای داستان کوتاه پیشنهادشده است.

 

[Tara Motlagh]

• برشی از زندگی است؛
• یک شخصیت اصلی دارد، یک حرکت داستانی را دنبال می‌کند و این شخصیت در یک واقعه اصلی ارائه می‌شود؛
• آن را می‌توان سر میز ناهار یا شام برای دیگران تعریف کرد؛
• کمتر از ده یا پانزده هزار کلمه است؛
• طرح منظم و مشخصی دارد؛
• تأثیر واحدی را القا می‌کند.

 

[Tara Motlagh]

در داستان کوتاه تعداد شخصیت‌ها محدود است. فضای کافی برای تجزیه‌وتحلیل مفصل و پرداختن به امور جزئی در تکامل شخصیت‌ها وجود ندارد و معمولاً نمی‌توان در آن تحول و تکامل دقیق اوضاع اجتماعی بررسی کرد. در داستان کوتاه حادثه اصلی به نحوی انتخاب می‌شود که هرچه بیشتر شخصیت قهرمان را تبیین کند و حوادث فرعی باید همه در جهت کمک به این وضعیت باشند.

 

[Tara Motlagh]

داستان بلند

داستان بلند داستانی است که هم ویژگی‌های رمان و هم مختصات داستان کوتاه را در بطن خود دارد. در داستان بلند درست مانند داستان کوتاه، معنا اهمیت بالایی دارد؛ همچنین شخصیت‌ها و زمان پیوسته در حرکت هستند و تمام شخصیت‌ها هویت خود را در هماهنگی کامل و به نفع معنای اصلی داستان، می‌آفرینند.

 

[Tara Motlagh]

در داستان بلند نیز مانند داستان کوتاه طرح و پیرنگ انسجام و استحکام بالایی دارد؛ اما مانند رمان شخصیت‌ها را گسترش نمی‌دهد و درعین‌حال بیشتر از داستان کوتاه به شخصیت‌ها می‌پردازد. «پیرمرد و دریا» از ارنست همینگوی، «مسخ» از فرانتس کافکا، «مرگ ایوان ایلیچ» از لئو تولستوی و «بوف کور» از صادق هدایت، نمونه‌های موفق داستان بلند در جهان هستند.

 

[Tara Motlagh]

رمان

صاحب ادبیات داستانی به نقل از فرهنگ وبستر می‌نویسد: رمان «روایت خلاقانه‌ای است که معمولاً پیچیده و طولانی است و آمیزه‌ای است از تجربه‌های انسانی همراه با تخیل که با توالی حوادث بیان شده است و در آن گروهی از شخصیت‌ها در زمینه مشخصی نقش دارند.» رمان در ادبیات غرب مترادف کلمه (Novel) است؛ مهم‌ترین شکل ادبی روزگار ما که با شاهکار سروانتس «دن کیشوت» آغاز می‌شود.

 

[Tara Motlagh]

چیزی که در مورد پیدایش رمان اهمیت دارد این است که از اواخر قرن هفدهم رفته‌رفته جهان‌بینی انسان از جهان‌بینی قهرمان قصه‌های قدیمی جدا شد. تحولات فکری و صنعتی موجب شد مسائل و موضوعات نیز در جهان تغییر کند و به‌این‌ترتیب برای نخستین‌بار ویژگی‌های عاطفی و درونی در کنار تجزیه‌وتحلیل‌های روانی، به ادبیات راه یافت.

 

[Tara Motlagh]

درباره سابقه تاریخی این قالب ادبی نیز درست است که آغاز آن با دن کیشوت بود؛ اما با رمان «شاهزاده خانم کِلِو» و به‌ویژه رمان «ژیل بلاس» هر دو اثر از مادام دولافایت، به شیوه امروزی پایه‌گذاری شد.

 

[Tara Motlagh]

در رمان شخصیت‌ها از نمونه انسان واقعی آفریده می‌شوند و واکنش آن‌ها در برابر رفتار، اعمال و گفتار خود و شخصیت‌های دیگر به نمایش درمی‌آید؛ با وجود این، این تغییرات در رمان به روحیه قهرمان داستان در برابر خود و دیگران منحصر نمی‌ماند؛ بلکه در رمان به مسائل اجتماعی، سیاسی، مقابله با حکومت‌ها و حتی مقابله با سرنوشت نیز پرداخته می‌شود.
ام.فوستر درباره رمان گفته است: نباید بیشتر از پنجاه‌هزار کلمه باشد.