آموزشی شناخت قالب‌های مهم نثر

[Tara Motlagh]

درباره زندگی‌نامه خودنوشت دو نکته ظریف وجود دارد که با شما در میان می‌گذارم.

۱. اگر نویسنده فردی خوش‌ذوق، خوش‌قلم، منصف، بی‌طرف و هوشمند باشد، ضمن پرداختن به زوایای دلخواه زندگی خود، جریان‌های فکری، ادبی، سیاسی و اجتماعی مسلط بر دوره خویش را نیز تحلیل می‌کند و تصویری دقیق از وقایع مهم آن دوره پیش چشم خواننده قرار می‌دهد.

 

[Tara Motlagh]

۲. اگر نویسنده ویژگی‌های گفته‌شده را به‌طور کامل نداشته باشد و صرفاً در پی پررنگ جلوه دادن بخش‌هایی از زندگی شخصی و اجتماعی خود باشد که به کار تثبیت جایگاه فعلی و گرفتن مناصب بعدی می‌آید، بی‌تعارف بگویم اثر او از دایره بحث ما خارج است و اساساً نمی‌توان به آن زندگی‌نامه خودنوشت گفت!

 

[Tara Motlagh]

خاطره‌نویسی و سفرنامه‌نویسی

شاخه‌های زیبای زندگی‌نامه خودنوشت

همان‌گونه که در نمونه‌های زندگی‌نامه خودنوشت آوردم، یکی از شاخه‌های زیبای این‌ گونه ادبی قدرتمند، خاطره‌نویسی است. این دو گاه به شیوه‌ای جذاب با یکدیگر درآمیخته‌اند و جلوه‌های فراموش‌نشدنی از زندگی فرد به نمایش گذاشته‌اند؛ برای مثال عارف قزوینی بخش‌هایی از زندگی و خاطرات خود را در مقدمه دیوانش نوشته است که انصافاً زیبا و به‌یادماندنی است.

 

[Tara Motlagh]

سفرنامه‌نویسی نیز از شاخه‌های فرعی زندگی‌نامه خودنوشت است؛ زیرا بخش مهمی از زندگی نویسنده را در بر می‌گیرد. تذکره‌نویسی را هم می‌توان از شاخه‌های فرعی زندگی‌نامه نویسی به شمار آورد؛ زیرا در آن‌ها از شرح حال و آثار شاعران یا عارفان سخن به میان آمده است. ازآنجاکه خاطره‌نویسی، سفرنامه‌نویسی و زندگی‌نامه خودنوشت، بیان احساسات و عواطف ارزشمند نویسنده است، می‌توان آن‌ها را در ردیف ادب غنایی نیز طبقه‌بندی کرد.

 

[Tara Motlagh]

در سطح جهانی، زندگی‌نامه‌های خودنوشت نویسندگانی مانند ژان ژاک روسو، برتراند راسل، نلسون ماندلا، مالکوم ایکس، بنجامین فرانکلین، ریچارد داوکینز، ارنست همینگوی، جورج اورول و رندی پاش (کتاب آخرین سخنرانی) شهرت بسیار بالایی دارند. خاطرات سن سیمون نویسنده فرانسوی، زندگی‌نامه بنیامین فرانکلین، سیاستمدار آمریکایی؛ همچنین شعر و حقیقت اثر گوته شاعر و نویسنده آلمانی نیز بسیار مهم و ارزشمند هستند.

 

[Tara Motlagh]

سفرنامه

سفرنامه گونه ادبی بسیار خواندنی و جذابی است که در آن نویسنده گزارشی از سفر و شرح زیبایی از دیده‌ها و شنیده‌های خود در اختیار مخاطب قرار می‌دهد. ازآنجاکه برای سفر انگیزه‌های گوناگونی نظیر تجارت، دیدار با عزیزان، گردشگری، زیارت یا تحقیق وجود دارد، تنوع چشمگیری هم در محتوای سفرنامه‌ها دیده می‌شود و اطلاعات وسیعی در اختیار مخاطب قرار می‌گیرد.

 

[Tara Motlagh]

سفرنامه اغلب زبانی ساده و شیرین دارد و از پیچیدگی‌های فضل‌فروشانه در آن خبری نیست. سفرنامه یک بعد مهم دیگر نیز دارد و آن آشنایی با نوع دید و لایه‌های پنهانی شخصیت نویسنده است. موهبت بزرگ دیگر سفرنامه‌ای که دقیق و صادقانه نوشته شده است، ژرف‌نگری خاصی است که در زمینه شناخت جغرافیایی و تاریخی به خواننده منتقل می‌کند.

 

[Tara Motlagh]

از میان سفرنامه‌های معتبر زبان فارسی، سفرنامه وزین ناصرخسرو قبادیانی همچنان حرف آخر و برتر می‌زند. سیاحت‌نامه ابراهیم‌بیگ نیز سفرنامه‌ای از زین‌العابدین مراغه‌ای است که سهم و تأثیر زیادی در آگاهی اجتماعی و سیاسی جامعه ایران در بدو جنبش مشروطه ایران ایفا کرد.

 

[Tara Motlagh]

نمایش‌نامه

راستش را بخواهید بدم نمی‌آید در همین مقاله درباره نمایش‌نامه و فیلم‌نامه به‌تفصیل برای شما بنویسم؛ اما از آنجا که تصمیم گرفته‌ام در چند مقاله اختصاصی ذیل عنوان ادبیات نمایشی به این دو مبحث بسیار مهم ورود کنم، اینجا به‌اختصار درباره آن‌ها می‌نویسم.

 

[Tara Motlagh]

در گام نخست سراغ قدیمی‌ترین معنایی می‌روم که برای تئاتر در نظر گرفته ‌شده است. تئاتر در زبان یونانی و در تعریف اولیه خود، مکانی بود که انسان‌ها برای تماشا کردن رویدادهای مهم اجتماعی، سیاسی یا مذهبی به آنجا می‌رفتند؛ از ورود پیروزمندانه امپراتور فاتح به روم گرفته تا نبردهای گلادیاتوری مسیحیان و شیرهای وحشی؛ اما امروز یکی از شاخه‌های هنرهای نمایشی است که داستانی را در برابر تماشاگران نمایش می‌دهد.