آموزشی نیم‌فاصله در افعال مرکب

[Ela]

"بسمِ رب"​

 

[Ela]

در زبان فارسی دو نوع فاصله وجود دارد: فاصلهٔ برون‌کلمه و فاصلهٔ درون‌کلمه؛ فاصلهٔ برون‌کلمه نشانهٔ استقلال دو واژه از هم است و برای جدا کردن واژه‌ها از یکدیگر به کار می‌رود؛ به این فاصله در ماشین تحریر و رایانه «فاصلهٔ یک‌حرفی» هم گفته می‌شود. در مقابل، فاصلهٔ درون‌کلمه برای جدانویسی اجزای یک واژه یا برای تفکیک بهتر اجزای یک ترکیب به کار می‌آید. به فاصلهٔ درون‌کلمه، گاهی «نیم‌فاصله» نیز گفته می‌شود.

 

[Ela]

فرهنگستان زبان و ادب فارسی در کتاب دستور خط دربارهٔ این که کدام کلمات یا ترکیب‌ها باید جدا و کدام کلمات یا ترکیب‌ها باید پیوسته نوشته شوند، توضیح داده است. افزون بر آن، برخی منابع دیگر نیز قواعدی برای استفاده از نیم‌فاصله پیشنهاد کرده‌اند و کاربران ویکی‌پدیای فارسی نیز گاهی خودشان قواعد دیگری را با اجماع تعریف و در ویکی‌پدیا استفاده می‌کنند. در این شیوه‌نامه، قواعد کاربرد نیم‌فاصله و نحوهٔ نگارش آن با ذکر مثال‌هایی توضیح داده شده است.

 

[Ela]

نیم‌فاصله کمک می‌کند که بتوان برخی واژه‌ها و ترکیب‌ها را پیوسته نوشت، به طوری که خواننده بهتر بتواند آن‌ها را تشخیص بدهد و بخواند، بدون این که نیازی به درج حرکت‌ها (واکه‌ها) باشد. برای مثال، از ترکیب «خرد» و «ورزیدن» می‌توان یک فعل مرکب ساخت («خردورزیدن») و با استفاده از آن ترکیب‌هایی چون «خردورزی» را ایجاد کرد. اگر اجزای این ترکیب جدا نوشته شوند («خرد ورزی») ممکن است یکی در انتهای یک سطر و دیگر در ابتدای سطر بعدی قرار بگیرد و خواننده را گیج کند

 

[Ela]

یا حتی ممکن است خواننده «خرد» را «خُرد» به معنای کوچک بخواند و نویسنده مجبور شود برای جلوگیری از آن واکه‌های «خِرَد» را بنویسد که نوشتن را سخت‌تر می‌کند. در مقایسه، پیوسته نوشتن این ترکیب به‌صورت «خردورزی» جلوی این اشتباه‌ها را می‌گیرد. به عنوان مثالی دیگر، واژهٔ مرکب «روزنامه» را پیوسته می‌نویسیم و این باعث می‌شود که بین جملهٔ «علی هر روزنامه‌ای می‌خواند» (که به خواندن روزنامه از هر نوع اشاره می‌کند) و جملهٔ «علی هر روز نامه‌ای می‌خواند» (که به خواندن یک یا چند نامه در هر روز اشاره دارد) به راحتی بتوان تفریق قائل شد و این دو مفهوم دچار ابهام نمی‌شوند.

 

[Ela]

برای نوشتن نیم‌فاصله در ویکی‌پدیا، همیشه لازم نیست که نویسنده از نویسهٔ خاصی استفاده کند. برای مثال، در این شیوه‌نامه توصیه شده که فعل‌های پیشوندی را متصل بنویسیم. در فعل «بازگشتن» که از جزءهای «باز» و «گشتن» تشکیل شده، چون حرف آخر از جزء اول (حرف «ز» از پیشوند «باز») شکلی ندارد که بتواند به حرف بعدی بچسبد

 

[Ela]

پس در زمان نگارش «بازگشتن» در ویکی (یا به‌طور کلی، در رایانه) کاربر می‌تواند پس از حرف «ز» از «باز» بلافاصله حرف «گ» از «گشتن» را وارد کند و این دو خودبه‌خود از هم مجزا نمایش می‌یابند. اگر چه در اینجا نویسنده هیچ نویسهٔ اضافه‌ای درج نکرده اما برخی منابع به فاصلهٔ درون‌کلمه‌ای که به‌طور ذاتی بین «ز» و «گ» وجود دارد نیز «نیم‌فاصله» می‌گویند.

 

[Ela]

اما اگر حرف انتهایی جزئی که به جزء بعد متصل می‌شود، شکل پیوسته‌ای داشته باشد که به حرف بعد می‌چسبد، آن وقت برای جداکردن آن حرف از حرف اول جزء بعدی می‌بایست از نویسهٔ فاصله مجازی استفاده کرد.

 

[Ela]

فاصلهٔ مجازی یا فاصلهٔ صفر یا فاصلهٔ جامد، نویسه‌ای در استاندارد یونی‌کد است که در مواردی به کار می‌رود که می‌خواهیم دو حرف را که معمولاً به هم می‌چسبند از هم جدا کنیم اما بینشان «فاصلهٔ مرئی» ایجاد نکنیم. نویسهٔ فاصلهٔ مجازی در صفحه‌کلید استاندارد فارسی با فشردن ⇧ Shift و Space به‌طور همزمان درج می‌شود. برای نمونه، توصیه شده که کلمهٔ مرکب «دلقک‌بازی» را با نیم‌فاصله نوشت. در اینجا حرف آخر جزء اول (حرف «ک» از «دلقک») شکلی دارد (شکل «ک‍») که می‌تواند به حرف بعدی بچسبد

 

[Ela]

پس اگر نویسنده بلافاصله پس از حرف «ک» از «دلقک» حرف «ب» از «بازی» را وارد کند، حاصل کار «دلقکبازی» می‌شود که مورد نظر نیست. اما اگر نویسنده پس از حرف «ک» ابتدا نویسهٔ فاصلهٔ مجازی و سپس حرف «ب» را وارد کند، نتیجه می‌شود «دلقک‌بازی».