آموزشی ۲۵ قانون داستان معمایی

[Tara Motlagh]

۱. در داستان معمایی باید به درستی انگیزه‌ها را مشخص کرد، هم درمورد موقعیت ابتدایی که داستان را شروع می‌کند و هم در گره‌گشایی؛ چنین داستانی باید درمورد آدم‌های باورپذیر در موقعیت‌های باورپذیر باشد که کارهای باورپذیر انجام می‌دهند، باید همیشه توجه داشت که باورپذیری بخش مهمی از سبک است.

 

[Tara Motlagh]

باورپذیری موجب می‌شود اغلب پایان‌هایی را که مبتنی بر رودست زدن هستند، کنار بزنی و از داستان‌های «دایره بسته» هم پرهیز کنی، داستان‌هایی که در آنها شخصیتی که اصلا انتظارش نمی‌رود به اجبار دست به قتل می‌زند و هیچکس هم این کار را باور نمی‌کند.

 

[Tara Motlagh]

از طرفی باورپذیری باعث می‌شود از میزانسن به‌شدت مصنوعی مثل میزانسن «قتل در کالسکه کالیس» نوشته آگاتا کریستی دوری کنی. در داستان کریستی رخ دادن قتل آنقدر به تصادف‌های مختلف ربط پیدا می‌کند که باور وقوع آن به شدت دشوار می‌شود.

 

[Tara Motlagh]

۲. از نظر تکنیکی چنین داستانی باید با روش‌های کارآگاهی و قتل همخوانی داشته باشد. نه زهرها باید عجیب و غریب باشند و نه باید تاثیری غیرمعمول بگذارند؛ مثلا اندازه کم یک زهر نباید منجر به مرگ شود و غیره. نه از صداخفه‌کن باید استفاده شود و نه از مارهایی که از سیم چراغ آویز بالا می‌روند.

 

[Tara Motlagh]

چنین چیزهایی در همان ابتدای امر شالوده داستان را ویران می‌کنند. اگر کارآگاه پلیسی آموزش دیده است، باید درست مانند چنین آدمی رفتار کند و لازمه‌های ذهنی و فیزیکی چنین شغلی را دارا باشد. اگر کارآگاه خصوصی است یا یک آماتور است، حداقل باید دانش کافی درمورد شیوه کار پلیس داشته باشد و خودش را مسخره خاص و عام نکند.

 

[Tara Motlagh]

وقتی پلیس طوری طراحی شده که احمق جلوه کند، مثلا در همه داستان‌های شرلوک هلمز، نه تنها موفقیت کارآگاه را امری ناچیز جلوه می‌دهد بلکه موجب می‌شود خواننده به دانش نویسنده درباره موضوع هم شک کند. آرتور کانن دویل و ادگار آلن پو در ادبیات معمایی ابتدایی کار کردند و در مقایسه با نویسندگان مدرن این زمینه، حالت گوتو در برابر داوینچی را دارند. آنها کارهایی کردند که حالا دیگر مجاز نیستند و نوعی بی‌اطلاعی و کم‌دانشی را بیان می‌کنند که حالا دیگر تحمل نمی‌شوند.

 

[Tara Motlagh]

از طرفی نیروی پلیس در زمان این نویسنده‌ها هم در آغاز راهش بود! کانن دویل اصلا اطلاع درستی از شیوه کار اسکاتلند یارد نداشت. کریستی هم در زمانه ما همین اشتباهات ابلهانه را تکرار کرده، و این چیزها را نمی‌شود توجیه کرد. حالا اینها را مقایسه کنید با آستین فریمن که ۱۰ سال پیش از کشف اثر انگشت داستانی نوشت درمورد اثر انگشت جعل‌شده، متوجه می‌شوید چقدر کانن دویل و کریستی از زمانه عقب بوده‌اند.

 

[Tara Motlagh]

۳. داستان معمایی باید با خواننده‌اش صادق باشد. همیشه این حرف زده شده اما جوانب آن توضیح داده نشده است. مدارک مهم را نه تنها نباید پنهان کرد، حتی نباید با تاکیدهای فریبنده آنها را مخدوش کرد. نباید چنان تمرکزی روی مدارک بی‌اهمیت کرد که مهم جلوه کنند. (استفاده از زوایه‌های عجیب و غریب و دیگر تکنیک‌های سینمایی جز راه‌های فریب ضعیف و بی‌ارزش هالیوود در سینمای معمایی است.)

 

[Tara Motlagh]

نتیجه گرفتن براساس مدارک یافته شده کار کارآگاه است، اما او باید به اندازه‌ ای این کار را انجام دهد که ذهن بیننده یا خواننده هم درگیر باشد. ثابت نشده اما گفته می‌شود نتیجه‌گیری با اتکاء به هوشی عجیب و غریب، درواقع نوعی تقلب است، چون اساس نظری تمام داستان‌های معمایی بر این است که جایی تقریبا در انتهای داستان خواننده تمام مدارک لازم برای حل معما را در دست دارد.

 

[Tara Motlagh]

اگر دانش علمی ویژه‌ای برای تفسیر مدارک لازم باشد، خواننده هم نمی‌تواند در حل معما شریک شود مگر اینکه به این دانش دسترسی داشته باشد. شاید آستین فریمن هم چنین احساسی داشته که مبادرت کرد به ابداع داستان کارآگاهی وارونه؛ داستانی که خواننده در همان ابتدا راز معما را می‌داند و از دنبال کردن کارآگاه در این مسیر لذت می‌برد.