آموزشی اصول بازنویسی

[Tara Motlagh]

غلط املایی یا تایپی و اشکال در سجاوندی در متن اولیه‌ی داستان اجتناب ناپذیر است، اما نویسنده می‌تواند با استفاده از پدیده‌ی «چشم‌های شسته شده» آن را بر طرف نموده، فرصت مغتنم نقد را به نکات مهم‌تری معطوف کند.

 

[Tara Motlagh]

دوم دلیل آنکه یک نویسنده‌ی تازه‌کار بلاخره روزی به یک نویسنده‌ی معروف تبدیل می‌شود. در چنان روزی از نظر حرفه‌ای درست نیست که آثار خود را قبل از چاپ به دیگر افراد نشان دهد. در این وضعیت اگر نویسنده از قبل برای «بازنویسی» همانند «داستان نویسی» تمرین نکرده باشد، با مشکل مواجه خواهد شد.

 

[Tara Motlagh]

و هزار و یکمین دلیل(!) آنکه هیچ‌کَس به اندازه‌ی خالق یک اثر، دلسوز آن نیست. نباید انتظار داشت کسی بهتر و دقیق‌تر از نویسنده‌ی یک داستان، داستان را حلاجی کند و مقصود و مفهوم ذهن نویسنده را در داستان تجلی بخشد. از این منظر، «بازنویسی» واقعی داستان، کاری است که فقط و تنها نویسنده‌ی همان داستان می‌تواند انجام دهد، نه حتی بهترین منتقد ادبی.

 

[Tara Motlagh]

چه مواردی باید بازنگری شوند؟
همان طور که گفته شده، هدف از «بازنویسی» تکمیل و بهتر کردن داستان است. بنابراین تمامی نکات مربوط به ظاهر و باطن داستان در مرحله‌ی بازنویسی باید زیر ذره‌بین نویسنده قرار گیرد. نویسنده باید همانند یک منتقد بی‌رحم تمامی اجزای داستان خود را به دقت کالبدشکافی کند و ایرادهای آن را بر طرف نماید.
مواردی در داستان که در بازنویسی باید به آنها دقت کرد در سه گروه «موارد نگارشی»، «فنون داستان نویسی»، و «باطن داستان» آورده می‌شود.

 

[Tara Motlagh]

الف ـ موارد نگارشی

1- تصحیح املایی و تایپی
اصولاً بدترین توهینی که یک نویسنده می‌تواند به خواننده‌های خودش بکند، وجود غلط املایی یا تایپی در داستان است. خواننده ممکن است شخصیت پردازی ضعیف، حادثه‌ی آبکی یا پایان خنک یک داستان را تحمل کند (یا کلاً متوجه آن نشود)، اما غلط املایی یا تایپی را به وضوح می‌بیند و برداشت او این خواهد بود که نویسنده وقت کافی را برای نوشتن داستان و ارایه به خواننده صرف نکرده است. به عبارت دیگر به خواننده‌های خود احترام نگذاشته است.

 

[Tara Motlagh]

2- سجاوندی (علائم نگارشی)
احتمالا حکایت معروف «ویرگول» نجات‌بخش را شنیده‌اید: می‌گویند روزی یکی از مشاوران تزار از وی در مورد فردی که به تبعید به سیبری محکوم شده بود، طلب بخشش کرد. تزار با عصبانیت فریاد زد: «بخشش لازم نیست، به سیبری تبعید شود.» اما کاتب نوشت: «بخشش، لازم نیست به سیبری تبعید شود.»

 

[Tara Motlagh]

چنین مساله‌ای در نگارش داستان نیز اهمیت دارد. سجاوندی صحیح موجب می‌شود خوانندگان داستان را راحت‌تر بخوانند و بهتر متوجه شوند. خواننده‌ای که در جای جای داستان یا نقاط حساس مجبور شود بازگردد و جمله‌ها را با توقف‌های مختلف یا کسره‌های اضافه‌ی مختلف بخواند و منظور نویسنده را از بین حالت‌های مختلف جمله درک کند، عاقبت خسته شده، داستان را رها می‌کند.

 

[Tara Motlagh]

داستانی که به زبان فارسی نوشته می‌شود، باید به طور کامل اصول نگارش و جمله بندی فارسی را با سجاوندی نوین و امروزی رعایت کند تا خوانندگان بیش از توجه به کلمه‌ها و جمله‌ها و دقت در نحوه‌ی خواندن آنها، بر اصل داستان و باطن آن متمرکز شوند.

 

[Tara Motlagh]

3- اصول نگارش فارسی و جمله بندی
کلمه‌ها و جمله‌های داستان و استفاده از عبارت‌های مصطلح، مثال‌، تشبیه، استعاره، و... مانند آجرهایی هستند که بنای داستان را می‌سازند. استفاده از مصالح خوب و به کاربری صحیح و به‌جای آنها، موجب می‌شود بنای محکم‌تر و زیباتری نیز ساخته شود. نویسنده ـ اگرچه هدف و منظور خود را در ورای این کلمات و حتی ظاهر داستان منتقل می‌کند ـ باید بر کلمه کلمه، جمله جمله، و بند بند داستان وسواس خاصی داشته باشد. به طوری که نتوان یک جمله از داستانش را با جمله یا عبارت بهتری جایگزین کرد.

 

[Tara Motlagh]

سه قطعه‌ی ذیل را مقایسه کنید:
(1) نور خورشید بر کله‌ی گل‌های قرمز رنگ می‌تابید و بعضی وقت‌ها باد آنها را تکان تکان می‌داد. دختر کوله‌اش را برداشت و راه رفت.
(2) آفتاب دست نوازشگرش را بر سر گل‌های سرخ می‌کشید و گاه گاه نسیم آنها را به رقص در می‌آورد. دختر کوله‌ی سبکش را به دوش انداخت و همان‌طور که آوازی را زیر لب زمزمه می‌کرد، به راه افتاد.
(3) تیغ آفتاب بر سر گل‌های خونی رنگ می‌زد و دست بی‌رحم باد ساقه‌ی نحیف آنها را از برگ می‌تکاند. دختر کوله‌ی خالیش را به دوش کشید و در حین راه رفتن، از لگد کردن گلها ترسی نداشت.