مجموعه اشعار امیر معزی

[MHP]

کمال را ز مدار فلک زیادت نیست
کمال همت وجود تورا زیادات است


بلند گشت علامات رای و همت تو
چنانکه اوج زحل زیر آن علامات است


کجا روایت یک مدح تو کند راوی
همه روانی راوی بدان روایات است


به مدح‌گفتن تو فتنه‌ام خداوندا
که از مدیح تو شغل مرا کفایات است


ز آفرین تو شاها به‌ خاطر عاطر
چو منطقی کنم آن را که از جمادات است


چنانکه فخرملوک است بیت تو ملکا
در آفرین تو بیتم طراز ابیات است


مرا به حکمت و پروردن معانی بکر
نه از شمار دگر شاعران مقالات است


به دولت تو همه شاعران ز من پرسند
هر آن سؤال که مشکل‌تر از سؤالات است


همیشه تا که مه مهر و تیر و بهرام است
همیشه تاکه مه و سال و روز و ساعات است


خدای جَلّ جَلالهُ ز تو بگرداناد
هر آنچه متصل حادثات و آفات است


ز روزگار تو را نصرت و مساعدت است
زکردگار تو را عصمت و حمایات است

 

[MHP]

ای شده ملک و دین ز کلک تو راست
کلک تو کار ملک و دین آراست


دل صافیت مَطلع قَدَرست
کفِ کافیت مقتضای قضاست


همت تو محیط چون فلک است
نعمت تو بسیط همچو هواست


دست تو ابر و جود تو مَطَرست
لفظ تو دُرّ و طبع تو دریاست


عادت تو به فخر پیوسته است
سیرت و رسم تو ز عیب جداست


گر تفاخر بود ز خدمت تو
آن تفاخر عَلَی‌الخُصوص مراست


هست یکتا به مهر تو دل من
پشت من در پرستش تو دوتاست


صد عطا از تو بیش یافته‌ام
هر یکی را هزار شکر و ثناست


قصهٔ خویش با تو دانم‌ گفت
حاجت خویش از تو دانم خواست


چون بود روزگار من که مرا
خرج پیدا و دخل ناپیداست


بار بسیار و بارکش اندک
چاکران بیش و مرکبان کم وکاست


دی مرا بود فکرت امروز
بازم امروز فکرت فرداست


گرچه در پایگاه و کیسهٔ من
نه ستورست و نه ستور بهاست


به‌ یک اشتر که تو مرا بدهی
همه کارم تمام گردد راست


برکات سخاوت تو مرا
فتح باب هزارگونه عطاست


از بقای تو دور باد فنا
تا به دهر اندرون بقا و فناست


بر تن و دلت و جانت باد ایجاب
هرچه اندر جهان به‌خیر دعاست

 

[MHP]

بتی‌که قامت او سرو را بماند راست
خمیده زلف گرهگیر او چو قامت ماست


ز روی او برِ صورتگر از خیال و نشان
خیال حور بهشت و نشان ماه سماست


نماز شام که رفت آفتاب سوی نشیب
بر من آمد ماهی که ناروَن‌ بالاست


درآمد از سرکوی و در سرای بزد
سرای وکوی به رویش چو آفتاب آراست


به گرد چهرهٔ او در دو زلف او گفتی
که‌گرد لاله دو چنبر ز عنبرساراست


همی فشاند سر زلف بر ‌دو عارض خویش
بر آفتاب تو گفتی همی زره پیداست


چو زلف و روش بدیدم مرا یقین شد باز
که زیر دامن هاروت زُهرهٔ زهراست


چو عزم رفتن من دید و زاد راه سفر
فرو نشست توگویی قیامتی برخاست


ز روی و موی چو گلنار و چون بنفشه نمود
فزود گونهٔ‌ گلنار و از بنفشه بکاست


به‌ گونهٔ رخ او بر سرشک او گفتی
که بر عقیق پراکنده لؤلؤ لالاست

 

[MHP]

به مهرگفت به‌سوی سفر همی چه روی
که در سفر خطر صعب و کارهای خطاست


گمان برم که جفا بر حَضَر گزیدستی
که اختیار سفر بر حضر نشان جفا است


عِنان بتاب و متاب این دلم به آتش غم
که بر دلم ز غبار تو صدهزار عَناست


نه‌گر ز وصل من و شهر خویش سیر شدی
پس این شتافتن و زود رفتن تو چراست


وگر به صحبت یکساله کرده‌ای بیعت
همی‌کجا شوی اکنون و بیعت توکجاست


جواب دادم کاندر سفر خطر باشد
ولیکن این سفری کش نتیجه‌ نور و نواست


ضرورت است مرا رفتن از حضر به ‌سفر
ضرورت سفر دوستان نشان وفاست


به راه عِزّ و شرف پویم از ره عزلت
که عِزّ و عُزلت هر دو بهم نپاید راست


بود سفر به سعادت مرا چو بار دگر
ز روزگار امید و زکردگار قضاست


مگر همی نشناسی که در زیادت و جاه
پناه من به خداوند سیدالرؤساست

 

[MHP]

معین مملکت شهریار نیک اختر
که فرّ دولت نیک‌اختران بدو پیداست


ابوالمحاسن کاحسان‌ بزرگ نام بدوست
مُحَمّد آنکه محامِد بدو تمام بهاست


بزرگواری کاندر کمال قدرت خویش
نه ایزدست و چو ایزد بزرگ و بی‌همتاست


هوا خلاف زمین آمد و عجب دارم
که حکم او چو زمین‌است و طبع او چو هواست


چو بگذری ز خدای و خدایگان جهان
یقین شناس که بر هرکه هست کامرواست


ستارهٔ کَرَم است و نتیجهٔ خردست
نشانهٔ هنرست و یگانهٔ دنیاست


ز بخت خویشتن و شاه عالم است بزرگ
چو شاه عالم و چون بخت خویشتن بُرناست


حمایلِ سپرش بند چنبر فلک است
کواکبِ کمرش عِقد گردن جَوزاست


بلند بختا، نیک اخترا، خداوندا
در تو قبلهٔ آلاء و کعبهٔ نَعماست


بزرگ حضرت و درگاه تو بزرگان را
شریف چون حَجَرالاسوَد و مِنا و صَفاست

 

[MHP]

اگر لقا و دل اقبال و بخت را سبب است
لقا خجسته تو داریّ و دل‌گشاده‌تر است


وجودِ علوی و سِفلی در آن‌گشاده دَرَست
مراد کلّی و جزئی در آن خجسته لقاست


ز مهتران وکریمان که ما شنیدستیم
کرم تورا سزد و مهتری تورا زیباست


ز دولت تو من این معجزات دیدستم
که هر یکی عَلَم نسل آدم و حوّاست


به نزد مردم عاقل مراد عقل تویی
ز هر چه گردون تأثیر کرد و ایزد خواست


شکفته‌ شد بهر آنجا که همت تو رسید
به عقل و طبع مگر همت تو باد صباست


از آنکه جود به از تو جواد نشناسد
تورا به جود و به‌ تو جود را همیشه رضاست


تورا ز نعمت عُقبی همی مدد باید
که هر چه هست به دنیا تو را مراد عطاست


چو شب نمایدکِلک تو بر صحیفهٔ روز
اگر ستاره فشاند به تو سپهر، سزاست


زکلک تو به جهان در بدیعتر چه بود
که اَبکَم سخن آرای و اَکمه بیناست

 

[MHP]

چو دربنان تو پیدا شود گمان که مگر
کلید جنّت فردوس در ید بیضاست


تویی‌که مرتبهٔ تو به‌کبریای شهی است
مخالفان تو را مرتبه به کبر و ریاست


به نصرت و ظفر اندر تویی چو اسکندر
اگر چه خصم تو درگیر و دار چون داراست


نَعَم ز جود تو عزّ ولیّ و ذلّ عدوست
بلی ز لفظ تو نفی ملال و دفع بلاست


نعیم جود تو در سر چو روح نفسانی است
خیال مهر تو در دل چو نقطهٔ سوداست


زکردگار جهان هر چه یافتی امروز
یقین بدان که نشان زیادت فرداست


خرابهای زمین از تو گردد آبادان
به دولت تو شود شهر هرکجا صحراست


عجب مدار که از دولت‌ تو پنج بود
چهار طبع‌ که در زیرگنبد خضراست


بر مبارک تو یافتم جهان هنر
دل تو دریا دیدم‌ که اصل جود و سخاست


به‌ گرد دریا بس چون محیط‌ گشت جهان
اگر محیط به‌ گرد همه جهان دریاست


آیا ستوده ولی نعمتی که گاه سخن
ثناگر تو زبهر تو مُستَحِقّ ثناست


به‌ دولت تو خداوند در صِناعت شعر
جواز دولت من بنده برتر از جوزاست


همی ز منزلت و جاه من سخن‌ گویند
بهر کجا که در آفاق مَجمع‌ُالشّعراست


اگر به جان و تن از خدمت تو بودم دور
دلم تو داشتی و بر دلم خدای گواست


تو آفتابی و از قوّت تو در هر وقت
به‌سان آتش رخشنده طبع من والاست


از آفتاب به قوّت همی رسد آتش
وگرچه گوهر آتش زآفتاب جداست


همیشه تاکه ز حکم خدای وگرد‌ش چرخ
گهی صلاح و بقا و گهی فساد و فناست


همه فساد و فنا باد دشمنان تو را
که دوستان تو را خود صلاح هست و بقاست


دعای خلق به نیکی رساد در تن تو
که داعی تو بهرحال مُستَجاب دعاست

 

[MHP]

یافت از یزدان ملک سلطان به شادی هرچه خواست
روز شادی روز ما سلطان دین سلطان ماست


بند شاهی کرد محکم راه دولت کرد پاک
چشم عالم کرد روشن‌ کار گیتی کرد راست


وقت وقت رامش است و روز روز عشرت است
د‌ست دست خسروست و کار کار پاد‌شاست


حاصل آمد شاه را بر سیرتی نیکوترین
هرجه از اقبال جست و هر چه از تأیید خواست


نیک بنگر تا کنون بی‌طاعت و فرمان شاه
یک مخالف کیست در گیتی و یک قلعه کجاست


دولت عالی چنین بایدکه دارد شهریار
در جهان از جملهٔ شاهان چنین ‌دولت کراست


هست با هر منتها و غایت هر دولتی
دولت شاه جهان بی‌غایت و نامتنهاست


روزگار فتنه بود اندر خراسان مدتی
تیغ او بفزود امن خلق و آن فتنه بکاست


لاجرم‌گرد ندامت بر رخ آن‌ک.س نشست
کز خلاف او همی اندر خراسان فتنه خواست


گر عصا بفکند موسی وقت سِحْر ساحران
تا بترسیدند و گفتند این عصا چون اژدهاست

 

[MHP]

فتنه اکنون همچو سِحْر ساحران است از قیاس
شاه چون موسی و تیغ تیز او همچون عصاست


مهر سلطان در دل و د‌یدار سلطان در نظر
مهتری را مایه و نیک‌اختری را کیمیاست


حضرت او چشم را روشن‌ کند گویی مگر
گَرد شادُرْوان او در چشم همچون توتیاست


ملک‌ گیتی بیشتر در زیر حکم خسروست
ور همه‌گیتی بود در زیر حکم او رواست


بی‌رضا و مهر او زنده نماند هیچ‌ک.س
ای عجب گویی رضا و مهر او آب و هواست


خسروا، شاها ز مقصو‌دی که حاصل شد تورا
هست از اقبالی که آن اقبال بی‌چون و چراست


قُوّت دین و صلاح ملک‌، جُستی سربسر
ایزد دانا برین‌ گفتار و این معنی گواست


لاجرم با مرد و زن زان روز کاین عالم بود
بر تن و جان تو اندر مشرق و مغرب دعاست


تاکه از تشبیه شکل آسمان و آفتاب
راست چون پیروزه‌‌گون دولاب و سیمین آسیاست


سایهٔ عدل تو از دنیا و دین خالی مباد
زانکه از عدل تو نفع نعمت و دفع بلاست


در جهانداری بقای دولت و عمر تو باد
کز بقای دولت و عمر تو عالم را بقاست

 

[MHP]

خداوندی که تاج دین و دنیاست
به‌دولت دین و دنیا را بیاراست


از آن تاجی است در دنیا و در دین
که انعل‌ا مرکب او تاج جوزاست


دلیل دولتش چون روز روشن
به‌هفت اقلیم گیتی آشکار است


ز فر بخت آن سلطان عالم
به از کسری و ذوالقر‌نین و داراست


تو گویی دولت او آفتاب است
که نور او به ‌شرق و غرب پیداست


ز اقبال دعا و همت اوست
که سلطان بر همه خصمان تواناست


ضمیر روشن و اندیشهٔ او
کف موسی و افسون مسیحاست


ز تدبیرش میان پادشاهان
وفا و بیعت و صلح و مداراست


سزاوار نثار مجلس اوست
هر آن‌ گوهرکه اندر کوه و دریاست


همه اقبال و دولت بهرهٔ اوست
همه ادبار و محنت بهر اعداست