آموزشی داستان نویسی

[ASHVAN]

4ـ بخوانيد، بخوانيد، بخوانيد


خواندن دقيقا مثل ديدن است.
همان طور که ديدن و خوب ديدن گنجينه تصاوير آدمي را غني مي کند، خواندن مقالات، داستان ها و نوشته هاي ديگران هم به تجربيات نوشتاري مي افزايد. نويسنده از هر نوشته اي که مي خواند، ايده اي جديد مي گيرد و همان طور که قبلا اشاره شد، هر ايده اي به مثابه يک ابزار است در ذهن نويسنده؛ ضمن اينکه راه استفاده مناسب از کلمات، تعابير، جملات، تشبيهات، استعارات و...را هم به خوبي به او مي آموزد.

 

[ASHVAN]

معلمي مي گفت اگر کسي هزار بيت شعر حفظ کند، شاعر مي شود. نويسنده اي که خودش کار روزنامه نگاري مي کرده و حالا هم مدير مسئوول دو مجله است مي گويد مدتي ننوشته بودم، قلمم نمي چرخيد؛ براي دوباره نوشتن، تعدادي از نوشته هايم را دوباره خواندم.
به غير ازمجلاتي که با قيمت «سه تا صد تومن» در پايانه هاي مسافري فروخته مي شوند، هر کتاب و مجله ديگري را که مي توانيد بخوانيد. اصلي مي گويد: «هر داستاني ارزش يک بار خواندن را دارد».
يک نگراني در بعضي از نوقلم ها وجود دارد و آن اين است که مي ترسند با خواندن آثار ديگران ديگر خودشان نباشند و تحت تاثير قرار بگيرند.
البته به احتمال زياد نمي شود از تاثير نوشته هاي ديگران صرف نظر کرد ولي مطمئنا صاحب سبک شدن از همين تاثيرپذيري شروع شده است و هر نويسنده بزرگي هميشه از رد پاي يک استاد يا يک راهنما صحبت مي کند.
و نکته آخر در اين باب اينکه حتي تاثيرپذيري از کسي به معني کوچک ماندن نيست؛ کما اينکه مولانا از شمس تبريزي تاثير پذيرفت ولي بي شک از بزرگ ترين نام هاي شعر و عرفان اين فرهنگ است.

 

[ASHVAN]

کساني که تازه شروع کرده اند يا مي خواهند حرفه اي شدن را تجربه کنند، بهتر است با کتب و نوشته هاي شهيد آويني، مرحوم شريعتي و مرحوم آل احمد شروع کنند.

 

[ASHVAN]

5ـ دفترچه ثبت نکات داشته باشيد


دفترچه اي تهيه کنيد و چيزهاي جالبي را که مي بينيد، مي خوانيد يا مي شنويد در آن بنويسيد. اگر طرح يک مقاله، يک داستان يا گزارش به ذهنتان رسيد، آن را ثبت کنيد. به حافظه تان اميدوار نباشيد. حتي اگر تعبيري قشنگ ديديد يا بيت شعري که به دلتان مي نشيند، آن را يادداشت کنيد. گاهي مي شود يک کلمه، يک بيت شعر، يک توصيف، بعد از مدت ها تبديل به يک داستان مي شود. نويسندگان زيادي داستان هاي خود را فقط با ايده گرفتن از همين چيزهايي که ذکر شد نوشته اند.
هر چيزي را که فکر مي کنيد مي تواند روزي تبديل به يک اثر شود، ثبت کنيد. دوستي چند باري عرض البرز را پياده روي کرده بود؛ از الموت قزوين تا تنکابن، از فشم تا کجور، از شاهرود تا گرگان؛ غبطه مي خورد که چرا به خاطر خستگي ناشي از پياده روي، نمي توانسته يادداشت بردارد. به همين خاطر در سفرهاي اخير چيزهايي را که مي خواست يادداشت کند، در نواري ضبط کرد.

 

[ASHVAN]

6ـ بنويسيد، بنويسيد، بنويسيد


هر ک.س بالاخره بايد از جايي شروع کند و چه بهتر که زودتر. هر ک.س زودتر شروع کند، زودتر به مراحل بلوغ و پختگي خواهد رسيد. تا مي توانيد بنويسيد. اصلا دفترچه خاطره و يادداشت روزانه درست کنيد. تجربه ثابت کرده بسياري از افکار و اعتقادات آدمي در ميان احساساتي که هيچ گاه فرصت ابرازشان را ندارد، پنهان است. نوشتن هر آنچه به قلم مي آيد، فرصتي براي ابراز احساس دروني است؛ يقينا خواهيد ديد از ميان اين دست نوشته ها و دل نوشته ها چيزهاي جالبي پيدا مي شود. خودتان را محدود نکنيد. حتي مي توانيد در مورد يک سيب قرمز يک صفحه بنويسيد. بنشينيد جلوي آينه در مورد خودتان بنويسيد يا در مورد کسي که دوستش داريد. فرض کنيد پدرتان به ماموريتي رفته و برايش نامه بنويسيد؛ بنويسيد، مهم اين است که مي نويسيد. حتما هر روز اين کار را بکنيد؛ حداقل 20 دقيقه. بهترين موقع براي اين کار، قبل از خواب است چون ديگر دغدغه هيچ کاري را نداريد.

 

[ASHVAN]

اگر آثار جلال احمد را بخوانيد يا خوانده باشيد مي بينيد تعداد زيادي از نوشته هايش همين يادداشت هاست؛ از سفرهايش، از جشن ها و اتفاقات.
اين فرضيه را که بايد همه چيز را ياد گرفت و بعد شروع کرد، کنار بگذاريد و شروع کنيد. فقط بايد به ياد داشته باشيد براي اين شروع، پاياني متصور نيست و هميشه بايد بهتر از قبل بنويسيد؛ هيچ ايستگاهي براي نويسندگي، ايستگاه آخر نيست؛ هميشه مي شود بهتر بود، هميشه.

 

[ASHVAN]

7ـ تکليف خودتان را با قالب مشخص کنيد


وقتي مي خواهيد بنويسيد بايد بدانيد هدفتان چيست؟ شعر مي نويسيد، داستان، يادداشت، مقاله، قعطه ادبي يا... .
هر کدام از قالب هاي ذکر شده سبک و سياق خاص خودشان را دارند؛ مثلا اگر يک نثر به زبان شعر نوشته شود، نه خاصيت هاي يک نثر خوب را خواهد داشت و نه مزاياي يک شعر را. تصور کنيد که يک مقاله با ادبيات مخصوص داستان نوشته شود.
با نگاه به جزئيات، اين اشکال در بسياري از کساني که تازه شروع به نوشتن مي کنند، به صورت ناهمگوني در زبان و قالب نوشته ديده مي شود و راهکاري جز دقت بيشتر و تمرين ندارد. اين موضوع باعث مي شود خواننده به ضعف فرمي نويسنده پي برده و با او همراه نشود. پس قبل از هر چيز بدانيد چه مي نويسيد.

 

[ASHVAN]

8ـ شکسته ننويسيد


بعضي ها فکر مي کنند نوشتن همان حرف زدن مکتوب است. اين بزرگ ترين اشتباهي است که مي شود در مورد کارهاي مکتوب انجام داد. بايد دقت کنيد مطلب به صورت محاوره اي و شکسته نوشته نشود. به رغم آنچه فکر مي شود، شکسته نويسي باعث ايجاد صميميت و نزديکي نمي شود.
خيلي ها هم ساده نويسي را با محاوره نويسي اشتباه مي گيرند، براي اينکه، هم متن ساده و روان و تاثيرگذار باشد، هم به صورت شکسته نوشته نشود دو راه وجود دارد: اول به هم ريختن ارکان جمله، با پس و پيش کردن بجا و مناسب ارکان جمله مي توان لحن، زبان و تاکيد و آهنگ خاص ايجاد کرد که به ارتباط گيري با خواننده کمک بسياري مي کند.

 

[ASHVAN]

دوم به کار بردن بهترين کلمه و تعبير؛ مثلا اگر براي فوت کردن از عبارت «دار فاني را وداع گفت» استفاده کنيم، به يک فضاي رسمي نزديک مي شويم ولي با استفاده از فعل«تمام کرد» بدون شکسته نويسي به زبان محاوره نزديک مي شويم. شکسته نويسي جز براي نقل قول نوعي مبتذل نويسي است؛ نوعي لمپنيسم ادبي که اتفاقا عده اي در حال تئوريزه کردن آن هستند. شايد قوي ترين نثر غير شکسته را که پهلو به پهلوي محاوره مي زند بتوان در جلال آل احمد سراغ گرفت.

 

[ASHVAN]

9ـ شروع نبايد عادي باشد


حالا که روزنامه و مطبوعه زياد شده و هر ناشري موظف است حداقل چهار کتاب در سال منتشر کند، حالا که مردم تنبل شده اند و کم حوصله، حالا که تعداد کتاب خوان ها و روزنامه خوان ها کم شده و بيشتر مردم ترجيح مي دهند از راديو و تلويزيون استفاده کنند، پس يک نوشته بايد در همان قدم اول مخاطب را جذب کند. وقتي براي مقدمه چيني وجود ندارد. شروع يک نوشته بايد مثل فنجان چايي اي باشد که لبه ميز لق لق مي خورد. اين لق لق خوردن هر بيننده اي را منتظر نگه مي دارد تا از سرانجام فنجان سر در بياورد. حالا فکر کنيد اين فنجان درست وسط ميز باشد. آيا باز هم جالب توجه است؟
شروع نوشته بايد مثل يک چنگک باشد که در ذهن خواننده مي افتد و او را همراه متن مي کشاند. لق لق خوردن فنجان ياد شده حکم همان چنگک را دارد.