13. این درست نیست که هر نقدی را ناشی از عدم درک و ناکام ماندن ناقد در فهم سخن خود دانست. البته در مواردی ممکن است این طور باشد، ولی اگر انسان این مطلب را به صورت یک قاعده در همه جا به کار برد خود حجابی می شود که انسان را از درک حقیقتی که ممکن است در سخن منتقد باشد محروم می سازد.
آموزشی عیار نقد
- نویسنده موضوع -پریزاد-
- تاریخ شروع
اطلاعات موضوع
14. در فهم سخن نویسنده باید همدلی و همزبانی کرد، و انصاف را در خواندن و فهمیدن و انتقاد رعایت نمود. بی رحمانه نباید سخن دیگران را خواند و فهمید. آری بی رحمانه فهمیدن هم داریم. پیشداوری بدبینانه درباره شخص و افکار او مانع رسیدن به مقصود نویسنده است، و سخن او را به صورت محرف جلوه می دهد. در این گونه خواندن این خواننده است که نیات و انتظاراتش را از سخن نویسنده بیرون می کشد. کسی از ما خاکیان مصون از خطا نیست؛ کمتر کسی پیدا می شود که در سخنانش غث و سمین نباشد.
جستجو کردن از خطاهای دیگران و جمع آوری جملات مختلفی که در زمانها و مکانها و سیاقهای مختلف بیان شده و جدا کردن آنها از مقامی که در آن مقام بیان گردیده و به میل خود تفسیرکردن آنها، نامش هر چه باشد نقد منطقی نیست؛ این نه تنها ارزش منطقی ندارد اخلاقاً هم به دور از انصاف است
هیچ ک.س در عالم پیدا نمی شود که نتوان با او چنین معامله کرد. خطاهای بزرگ فکری را در فکرهای بزرگان تاریخ فراوان می بینیم که افراد عامی چنان خطاهایی نمی کنند، و البته خطای عالمانه از صد صواب جاهلانه افضل است. این خطا و تصحیحها و افت و خیزهاست که کاروان علم را به پیش می راند.
15. از سوی دیگر نباید زیاده روی کرد و همه افراد را از حیث لغزشهای فکری یکسان دانست. گاهی دیده می شود برای دفاع از کسی به این نکته توسل می شود که اشتباه و خطا دامنگیر همه می شود، لذا نباید کسی را مورد مؤاخذه قرار دارد. این هم یک مغالطه است، اولا هیچ دلیل عقلی یا شرعی در دست نیست که بالفعل اظهارات هر کسی مشتمل بر خطا است، بلی به طور پیشینی فرض بر مصونیت هیچ ک.س نیست، اما این ملازم نیست با اینکه بالفعل آثار هر کسی واجد خطا است
. ثانیاً کمیت و کیفیت خطاها و لغزشها در همه یکسان نیست، اینکه انسان جایزالخطاست، مجوز این نیست که هر رطب و یابسی از هر کسی مجاز است و ملاکی برای داوری و توزین افکار افراد نیست و حد و مرزی برای التقاط و انحراف و استقامت نیست و حق و باطل یکسان هستند.
اصل کلی جایزالخطا بودن را نباید پوششی برای خطاهای فاحش و مجوزی برای بیان هر ایده باطل دانست.
16. در مقام پاسخ به نقد دیگران به جای قبول کردن یا پاسخ دادن به اشکالات اساسی، به اشکالات فرعی کلام پرداختن و دنبال نقطه ضعفهای جزئی گشتن و مناقشه در مثال و عوض کردن محور اصلی بحث و سرگرم خواننده به اموری که او را از نکته اصلی منصرف کند، ممکن است ساده لوحان را موقتاً بفریبد و متقاعد سازد، اما متفکران و آیندگان به این حیلتها وقوف خواهند یافت.
16. در مقام پاسخ به نقد دیگران به جای قبول کردن یا پاسخ دادن به اشکالات اساسی، به اشکالات فرعی کلام پرداختن و دنبال نقطه ضعفهای جزئی گشتن و مناقشه در مثال و عوض کردن محور اصلی بحث و سرگرم خواننده به اموری که او را از نکته اصلی منصرف کند، ممکن است ساده لوحان را موقتاً بفریبد و متقاعد سازد، اما متفکران و آیندگان به این حیلتها وقوف خواهند یافت.
17. منظور از انتقاد سازنده، به ویژه در مسائل سیاسی اجتماعی، انتقادی نیست که مخاطبش از آن خوشش بیابد. بعضی هر انتقادی را که در ذائقه آنها تلخ باشد مغرضانه می خوانند و آن را که خاطری را متلاطم نکند نام سازنده می دهند. باید توجّه داشت که ملاک سازنده و مخرب این نیست.
