نیمه حرفه‌ای [زخمه‌ی خُلقان] اثر «لیلا مرادی نویسنده افتخاری انجمن رمان بوک»

[Leila Moradi]

پشت به او مشغول کشیدن غذا برای خودش شد. دیری نگذشت که دستی دور کمرش پیچید. زمزمه‌ی پر از شیطنتش، هوش و حواسش را با خود به یغما برد.
_ تازه از سفر برگشتم، اینه استقبالت؟ یه‌ خرده از زن‌های مردم یاد بگیر.
آن نیمه‌ی آخر حرفش، همه چیز را خراب کرد. نتوانست جلوی زبانش را بگیرد و مثل اسپند روی آتش ترکید.
- مردی که چند روز زنش رو به امون خدا ول کنه و بره، انتظار دیگه‌ای هم نباید داشته باشه.
یک لحظه زمان از تپش ایستاد. انگار سقف روی سرش آوار شد. دست بر دهان گرفته برگشت و به لبه‌ی چوبی کابینت چسبید تا از افتادن خودش جلوگیری کند. حسام در آغاز با حالت گیجی به حرکات عجیب دخترک نگاه می‌کرد، چند لحظه زمان برد تا توانست جمله را در سرش حلاجی کند. گودال‌های سیاهش درخشیدند. حس تازه‌ای چون موج آرام دریا در قلبش روان شد و تمام خستگی و پریشانی‌اش را به سوی ساحل فرستاد.
مگر دخترها هم غیرت داشتند؟ چیزی در قلبش به ولوله افتاد، انگار انجماد درونش در حال ترک برداشتن بود. فراموش کرد که او حسام فلاح، چه گذشته‌ای دارد و چطور ماه‌بانو وارد زندگی‌اش شد. چشمان گستاخ تیره‌فام دخترک، تمام افکار مریض‌گونه‌اش را از بین می‌برد و به او می‌فهماند که باید کمی روی ذهن شکاکش کار کند، جواب بدخواه‌هایش را هم به زودی می‌داد که به خودشان جرئت سرک کشیدن در زندگی‌اش را ندهند. ماه‌بانو همانند مرده‌‌ای متحرک به مرد مقابلش خیره بود. وقتی که سرش برای بوسیدن جلو آمد، نبضش مثل ثانیه‌شمار می‌کوبید. چرا حالش این‌چنین شده‌بود؟ انگار برای اولین بار بود که او را می‌دید. از وحشت چشمانش را بست. درست در واپسین فاصله، چیزی جلوی حسام را گرفت. تمام آن گرمای چند لحظه پیش، رخت بربست. ماه‌بانو، که انتظار این حرکت را از جانبش نمی‌کشید، بهت‌زده پلک گشود‌ و به مرد اخم‌آلود و پکر مقابلش نگاه انداخت که عقب کشیده، انگار با خودش در حال جنگ بود. لحظه‌ای محبت و شیطنت در چنته داشت و باری دیگر، چنان غیرقابل نفوذ میشد که سرمایی جان‌گداز بر روح و جانش رسوخ می‌کرد. چه چیزی جلویش را گرفت؟ انگار درون برزخ بی‌مقصدی گیر افتاده‌بود که می‌خواست هر چه سریع‌تر رهایی یابد. شاید هم فهمیده‌بود که دیگر اوضاع مثل سابق نمی‌چرخد و یک چیزی این وسط تغییر کرده‌ است.
دخترک تکیه‌اش را از کابینت گرفت و صدایش زد:
- حسام؟
خودش را به نشنیدن زد. همان‌طور عقب‌عقب رفت و کمی بعد، مثل روح از جلوی دیدش ناپدید شد.

***
انگشتان یخ زده‌اش را در جیب بارانی‌اش فرو برد و کلاه پشمی‌اش را روی سرش مرتب کرد. عضلات پایش نای راه رفتن نداشتند. روی زانوهایش خم شد و برای تاکسی دست تکان داد. باران با شدت زیاد، مثل شلاق گونه‌های دخترک را می‌شست. در این خیابان شلوغ و پر از ترافیک، تمام تاکسی‌ها پر بود، جایی برای او نمی‌ماند. قدم سستی به جلو برداشت. سرمای هوا گهگاهی لرزه بر اندام نحیفش می‌انداخت. بغض عین غده‌ی سنگی راه نفسش را می‌بست. چراغ که قرمز شد، پیاده به راهش ادامه داد. همان‌طور که پیش می‌رفت، مدام پشت سرش را می‌پایید که ببیند هنوز دنبالش است یا نه. بین مردم خزید. جلوی چشمش را هم نمی‌دید. حواسش نبود، بازویش به عقب کشیده شد و تا آمد جیغ بزند، در کوچه‌ی تنگ و باریکی کشیده شد. سرش به دوران افتاد و زمین زیر پایش خالی شد. صورتش میان جسم سفتی فرو رفت و به یک‌باره هجوم گرما را در زیر پوستش احساس کرد. بوی ادکلن تلخی که با سیگار ادغام شده بود، کفایت می‌کرد که ترسیده سر بالا بگیرد. چهره‌ی آشنای مرد، خیالش را آسوده کرد؛ اما با دیدن چشمان درشت سیاهی که این روزها از آن فراری بود، عقلش به کار آمد. سعی کرد خود را از حصار دستان غریبش رهایی دهد. مشت به سی*ن*ه‌ی ستبرش کوبید.
- ولم کن نامرد! هیچ معلومه داری چه غلطی می‌کنی؟
با پنجه‌های گره کرده‌ی کوچکش، به سی*ن*ه و بازویش ضربه می‌زد که او را از خود براند. سیامک جلویش را نمی‌گرفت. وقتی واژه‌ی نامرد را از زبانش می‌شنید، روح از تنش جدا میشد. دست جلوی دهان دخترک قرار داد و بی‌توجه به جفتک‌پرانی‌هایش، او را به نقطه‌ی دیگری از کوچه برد؛ جایی که خیس نمی‌شدند و کسی به وجودشان شک نمی‌کرد. صدای نفس‌های تند مرد، در گوش دخترک نبض می‌زد. کاش پایش می‌شکست و در این زمان از خانه بیرون نمی‌زد. همان کپه‌ی مرگش را در آن اتاقک می‌گذاشت چه میشد؟ مثلاً می‌خواست از زیر نگاه مشکوک پدر و پاپیچ شدن‌های مادرش بگریزد. دستش که از روی لبانش برداشته شد، نفس حبس‌شده‌اش را بیرون فرستاد و آمد چند تا لیچار بارش کند که سریع‌تر از او جنبید و کلافه تنش را به دیوار سیمانی چسباند. بدون فوت وقت دستانش را دو طرف بدنش گذاشت و تمام روزنه‌ها را بست.
- هیش! تا کی می خوای ازم فرار کنی حنا؟ تا کی؟ فکر کردی ازت دست می‌کشم؟
از لحن خشنش که سعی می‌کرد فریاد نکشد، به رعشه افتاد. این مرد به سیم آخر زده بود، حوصله‌ی این موش و گربه‌بازی‌ها را نداشت. عسلی‌های لغزان دخترک آماده‌ی باریدن بودند. دلش همچون هوای شهر اگر می‌ترکید، سیل میشد و تمام خیابان‌ها را پر می‌کرد. کسی چه می‌دانست؟ شاید تابستان هم از دوری عشق دیرینه‌ی بی‌فرجامش خون می‌گریست.
- دست از سرم بردار دروغگوی شیاد! تو فریبم دادی، ولم کن.
پلکش پرید. خرد شد. آثار عصبانیت از دیدگان حیرانش رخت بر بستند. چتری‌های لَخت و چسبیده به پیشانی‌ محبوبش را کنار زد. مسبب رنگ و روی زرد و لاغرش، خود لعنتی‌اش بود. آخ که دوست داشت تا ابد او را در آغوش خود حبس کند.
- دست از سرت بردارم که کجا برم دختر؟ چقدر بهت بگم غلط کردم، چقدر؟ تا به حرف‌هام گوش ندی ولت نمی‌کنم، قسم می‌خورم.
سرش را میان دستانش فشرد. کاش هیچ‌موقع به حرف قلبش گوش نمی‌داد که عاقبتش این‌طور رقم بخورد. شاید هم بهتر بود به نصیحت‌های مادرش گوش فرا دهد و روی پیشنهاد ازدواج پسردایی‌اش فاتح، کمی فکر کند. مغزش درست مثل همین کوچه، تنگ و تاریک بود که روحش را در خود عذاب می‌داد. با قدرت پسش زد؛ اما یک‌ذره هم فاصله‌اش را کم نکرد.
- نمی‌خوام به اراجیفت گوش بدم. من خر نیستم. برو پی کارت، حنانه مرد؛ خودت کشتیش.
صدای جیغش، در همهمه‌ی بازار و غرش آسمان گم شد. سیامک تحمل نیاورد و بدتر از او نعره زد:
- خفه شو! حق نداری واسه خودت ببری و بدوزی.
انگشت به سی*ن*ه خود کوبید، نگاهش مثل دو گوی خون در اجزای صورتش دو‌دو می‌زد و به راستی که قیافه‌اش در زمان عصبانیت ترسناک‌تر از حد تصور بود.
- من خریت کردم، اشتباه کردم، تو ببخش.
بغض‌آلود پلک‌های خیسش را به رویش بست. هیچ شباهتی به مرد روزهای گذشته نداشت؛ همیشه مرتب و خوش‌پوش می‌گشت. این ریش‌های بلند و پیراهن چروک رنگ و رو رفته، سنخیتی با موقعیت و دکتر بودنش نداشت. نمی‌خواست سیامک شکست‌خورده را ببیند. انگار بت محکمی که از او در ذهنش ساخته بود را جلوی چشمانش بشکنند. بازدم‌های سرکش و داغش، مثل نسیم صورت خیسش را نوازش می‌کرد. پیش وجدانش اعتراف کرد که دلش برای این آوای بم و خش‌دار مردانه‌اش تنگ بود.
- الان می‌فهمم چقدر واسم ارزش داری، دوریت دیوونه‌ام کرده. علاقه‌ی من به سرمه در مقابل آرامشی که ازت می‌گیرم صفره عسل، هیچه.
دلخور چشم باز کرد. اشکش فرو ریخت. باز هم عسل صدایش زد. می‌خواست بیش از این عذاب بکشد؟ چرا درد فراق را برایش بیشتر می‌کرد؟ نمی‌توانست فراموش کند؛ سرمه به آن خوبی را کنار گذاشت و بنده‌ی هوسش شد، حال به او وفا می‌کرد؟

 

[Leila Moradi]

***
عینک آفتابی‌اش را به چشم زد تا از سوزششان بکاهد. روی دشت‌های اطراف، چیزی جز بوته‌های خار و درختان بلند نخل نمی‌رویید. صدای ضبط را زیاد کرد. خواننده‌ی زن عرب، با لحن سوزناک و غمگینی می‌خواند و سوران را به اندوه عمیقی فرو می‌برد. امیرعلی در حین رانندگی حواسش پی پسرک می‌رفت و برمی‌گشت. صدای موسیقی را کم کرد و نگاه از جاده‌ی بی‌انتها و مستقیم مقابلش گرفت.
- بیابون و چند تا دخمه‌ی آجری دیدن داره که ازشون دل نمی‌کنی آقای شوفر؟
به در شوخی می‌زد تا او را از لاک خودش بیرون بیاورد. سر که به طرفش چرخاند، چفیه را از روی دهانش کمی پایین کشید و اشاره به کوله‌ی خاکستری روی پایش کرد.
- آب که همراهت داری؟
قفل خاموشی‌اش باز شد و لحظه‌ای بعد، مطیعانه زیپ کوله را گشود.
- نگرانم استوار.
لحن ناامید پسرک، سرزنش به صورتش ریخت. قمقمه را از پنجه‌هایش قاپید و با یک دست مشغول رانندگی شد.
- من تمام سعی‌ام رو می‌کنم که اون مرد از تصمیمش منصرف بشه. امیدت به خدا باشه.
پسرک دست پشت گردنش کشید. از شیشه‌ی غبار‌آلود، خوش‌باورانه به دوردست‌ها نگریست، شاید این راه به سرسبزی ختم شود، شاید.
- ابوداوود مرد جاه‌طلب و خودخواهیه! فکر کرده می‌تونه همون‌طور که با زور حق مردم رو خورده، خواهرم رو به دست بیاره.
دستی به ریش‌های مرتبش کشید. هنوز نمی‌دانست قرار است چه حوادثی را پشت سر بگذارد. حس می‌کرد در آخر این خوی نوع‌دوستانه‌اش کار دستش می‌دهد. به قول یاسر، اگر به‌خاطر کمک و دخالت بی‌جایش خود هم درون چاه گرفتاری می‌افتاد چه؟ پرسش عجیب پسرک، او را از ادامه دادن به افکار آشفته‌اش بازداشت.
- شما هیچ‌وقت از خونواده‌تون نگفتین... .
انگار کمی مردد بود که با کمی مکث، انتظارش را به درازا نکشاند.
- اون‌جا... توی تهران، کسی رو ندارین؟
لبه‌ی بطری را از لبش فاصله داد. گرمای مانده‌ی آب، همچون نفت زیر آتش در حلقش شعله کشید. پسرک به ناراحتی‌اش پی برد و از گفته‌اش پشیمان گشت.
- شرمنده، جسارت کردم.
در حالی که حواسش به جاده بود، دنده را عوض کرد و لبخند تلخی زد.
- نه اصلاً! من قدر آدم ارزشمندی که توی زندگیم بود رو ندونستم.
تداعی پیاپی خاطرات و مقصر بودن خودش در گذشته، او را به مرز ناتوانی می‌رسانید. بین دو ابرویش را فشرد و پلک باز و بسته کرد.
- اشتباه من رو تکرار نکن سوران.
چشمان تنگ و بادامی‌اش، درشت شدند. از این‌ور و آن‌ور اخبار می‌شنید که قبلاً دختری در زندگی استوار بوده؛ بعد یادش آمد که مرد خوشتیپ کنار دستش، قبلاً موهایش یک‌دست مشکی بود و نمی‌گذاشت ریشش زیاد بلند شود! کنجکاوی‌اش از خجالت پیشی گرفت.
- یعنی ترکتون کرد؟
فرمان را سفت چسبید تا مبادا اتومبیل در این برهوت واژگون شود. جوانک با سوال‌های گوناگونش می‌خواست به چه چیزی برسد؟
- کنارش گذاشتم. اون ازدواج کرده و تا الان باید فراموشم کرده باشه.
این پاسخ را در حالتی بر زبان آورد که خودش هم به آن شک داشت. فراموشش کرده بود؟ نه، ذهنش را دلداری داد که چنین چیزی امکان ندارد. سوران با آن‌که دوست داشت چیزهای بیشتری از زندگی مافوقش بداند؛ اما بهتر دید این حس سیریش را فعلاً در نطفه خفه کند. وارد جاده‌ی باریک و خاکی شدند که منتهی به یک آبادی کوچک میشد، با خانه‌های کاه‌گلی که در محاصره‌ی تپه‌های بلند و ترسناک نبض زندگی را به جریان می‌انداختند. چشم امیرعلی به تابلوی آهنی کوچکی افتاد که کنار جاده‌ی فرعی قرار داشت. به خاطر کهنگی و زنگ‌زدگی، کلمات رویش را نمی‌توانست واضح بخواند و سوران او را از گمراهی نجات داد.
- روستامون همینه، اسمش گرمه‌‌ست.
به همان سمت پیچید و عرقش را با دستمال یزدی پاک کرد. خبری از چتر درختان نارون و چنار نبود. سر راه به چند گله گوسفند برخوردند؛ حیوانکی‌ها روی زمین‌های خشک و بی‌آب و علف محکوم به چرا بودند. با راهنمایی‌های سوران از کوچه‌های تنگ و خاکی گذشتند. انگار این روستا در پنجاه سال پیش خودش مانده‌بود. همیشه با خودش می‌گفت مگر از روستای میلَک که در آن خدمت می‌کند هم جای محروم‌تری وجود دارد؟ اما اکنون می‌دید که این ده، حتی امکانات ابتدایی هم نداشت.
زن‌های این منطقه، اکثراً لباس‌های محلی می‌پوشیدند که کار دست خودشان بود. صدای جیغ پسربچه‌هایی که با لباس‌های چرک و خاکی به دنبال توپی می‌دویدند، با نزدیک شدن اتومبیل، قطع شد و به یک چشم برهم زدن، در میدان پراکنده گشتند. انتهای کوچه، اتومبیل را زیر سایه‌بان درختی پارک کرد.

 

[Leila Moradi]

سوران، پیاده نشده داد کشید و به سیستانی چیزی گفت که نفهمید. خانه‌ای خشتی با پنجره‌های چوبی آبی که سقف گنبدی شکلی داشت، آرامش اندکی به روحش بخشید. حوض کوچکی که میان صحن حیاط قرار داشت، همچون چشمه‌ای در یک کویر وسیع می‌درخشید. خودش را به تخت و پوسیده‌ی پایین ایوان رساند و خستگی در کرد. بوی خوشی در مشامش پیچید که منبعش را نمی‌دانست تا موقعی که دخترکی با دسته‌ای از بابونه و غنچه‌های صورتی، از پشت پرچین‌های فلزی بیرون آمد. برخاست. روسری قواره‌بلند سنگدوزی شده‌‌اش، گونه‌های گوشت‌آلود و آفتاب‌سوخته‌اش را پنهان می‌داشت. سوران کلاه از سر پایین آورد و به پیشواز خواهرکش رفت.
- ترگل!
فکر می‌کرد باید با یک دختر کم‌رو و مظلوم رو‌به‌رو شود؛ اما در کمال حیرت رو از برادرش برگرداند و به دور از خجالت، سرتاپای او را کاوید.
- این غریبه کیه که همراه خودت آوردی؟
انتظار چنین استقبالی را نداشت. حلقه‌های کبود دور چشمش، توجه‌اش را به سیاه‌چاله‌‌های سرد و عمیقش جلب کرد. بر رسم ادب، سر در گریبان فرو برد و سلام داد. دخترک، لب‌های خشک و ترک‌خورده‌اش را به‌هم فشرد و با اکراه جوابش را داد. هیچ از آمدن این مهمان ناخوانده دل‌ِ خوشی نداشت. منتظر به برادرش نگاه انداخت که لبخند مصنوعی بر چهره نشاند و احمقانه پس سرش را خاراند.
- جناب استوار منت روی سرمون گذاشتن و از کارشون زدن تا امروز پیش ما باشن.
با سوء‌ظن هیبت مرد را از نظر گذرانید. تازه یادش به حرف‌های دو روز پیش پدرش افتاد. چیزی روی دلش سنگینی کرد. در یک حرکت ناگهانی بازوی برادرش را گرفت و به آن‌طرف حیاط کشید.
- چی‌کار می‌کنی؟
زیر سایه نخل توقف کرد و خصمانه به طرفش برگشت.
- کی گفت مأمور دولت رو پشت سر خودت بیاری؟
هاج و واج به نقش‌های زیبای روی لباس محلی‌اش خیره ماند که دستانش را به کمر زد و تن صدایش را بالاتر برد:
- ببینم، سر راه کسی ندیدتتون؟
چون رعد و برق می‌ترکید. اخلاق آتشی خواهرکش در آبادی معروف بود. با ایما و اشاره از او خواست که زبان به کام بگیرد؛ اما این چموش رام‌نشدنی، کله‌ی خشکی داشت و گوشش بدهکار نبود. سوران، نیم‌نگاهی به امیرعلی دوخت که با فاصله از آن‌ها، پای حوض به صورتش آب می‌پاشید و بحث و جدلشان را تماشا می‌کرد. مشتش را گوشه‌ی لبش نگه داشت و پچ زد:
- ارواح بی‌بی‌گل عاقل باش! این بنده‌خدا به خاطر تو اومده.
گونه‌هایش گر گرفت و دندان به‌هم سایید.
- اون رو سننه؟ مگه عاشق چشم و ابرومه؟ فکر کرده می‌تونه جلوی ابوداوود بایسته؟!
خواست برگردد که آستین حریر لباسش را به غضب گرفت.
- منه نگاه، چی توی سرته؟
نفس در سی*ن*ه‌اش به سنگ تبدیل شد. بی‌آنکه جواب درستی دهد، گل‌ها را به سی*ن*ه‌اش چسباند. گلویش از هجوم بغض مزه‌ی استفراغ می‌داد.
- باید با شیر تازه برات دوغ پا درست کنم، دوست داری.
مبهوت به تنه‌ی درخت تکیه زد. حتی فرصت نشد جلوی رفتنش را بگیرد. امیرعلی با دیدن حال و روز پسرک دست بین موهای خیسش کشید و نزدیکش شد.
- کجا رفت؟
لعنتی زیرلب گفت و با نوک پوتینش لگدی به سنگ‌ریزه‌ای زیر پایش زد.
- زبونش مثل خار زخم می‌زنه.
خواست چیزی بگوید که همان لحظه خانمی در حالی که دشداشه سیاه سوزن‌دوزی شده‌ای بر تن داشت لخ‌لخ‌کنان به پیشوازشان آمد. دودهای برخاسته از ظرف مسی رنگ و رو رفته‌‌ی میان دستش، لکه‌های قهوه‌ای پوست تیره‌اش را چون مه می‌پوشاند.
- خوش آمدین، خوش آمدین.
سوران از آوای پرمهر زن، با آن لهجه‌ی غلیظ سیستانی، همه چیز را به دست فراموشی سپرد و سمت مادرش شتافت. زن که گل‌نساء نام داشت، از ذوق دیدن پسرش گام‌هایش سست شدند و هیکل استخوانی‌اش در میان بازوان سوران به حاجت دلش رسید. آن‌قدر هیجان‌زده بود که جملات را سیستانی ادا می‌کرد:
- من پَر تَه خیراتون³، کُربان پَه تی چومان⁴.
از دیدن این صحنه خاطرش مکدر گشت و به یاد مادرش افتاد. در آن‌سو ترگل، بی‌توجه به دل و قلوه دادن آن‌ها، چوب‌دستی مخصوصش را از کنار چاه برداشت، تا دیر نشده باید به گوسفندها سر می‌زد. گل‌نساء، از رفتار بی‌ادبانه‌ی دخترکش جلوی مهمان، چادر به دندان گرفت و چشم دزدید.
- روم سیاه قربان. اگر چشم‌سفیدی کرده ببخشینش.
به دخترک که دامن لباس قرمز پرچینش در باد می‌رقصید خیره شد.
سوران اخم‌آلود از مادرش فاصله گرفت.
- تنها کجا رفت این وقت روز؟
زن جلوتر از آن‌ها سمت خانه قدم برداشت. با کمک نرده‌های آهنی، آن پنج پله‌ی سیمانی را بالا آمد.
- سراغ گله رفت.
دستش را روی کاسه‌ی زانویش فشرد و نفسی گرفت.
- از وقتی که خونه‌نشین شدم بیشتر کارها روی دوش این دختره.
سوران از وضعیت سخت خانواده کلافه بود. امیرعلی هر لحظه حس می‌کرد گچ‌بری‌های ترک خورده‌ی روی سقف خانه، بر سرش آوار خواهد شد. پاهایش روی فرش‌های دست‌بافت سرخ بوسه زد. رو‌به‌روی پنکه‌ی روشن قدیمی نشست و به پشتی تکیه داد. مشغول تماشای دور و برش شد. نصف دیوارها را با پارچه‌های سنتی پوشانده بودند و روی طاقچه‌ هم شاهنامه قدیمی به چشم می‌خورد. کمی بعد زن، با مجمع بزرگی پا در اتاق گذاشت و پارچه سبز نقش‌داری را به عنوان سفره روی زمین پهن کرد. از سماور گوشه‌ی اتاق برایشان مشغول ریختن چای شد.
- جمعه‌ی پیش، چند نفر آمدن این‌جا و با آقات گپ زدن.


۱- من پَر تَه خیراتون معنی فارسی‌اش (من بمیرم برات) نامیده می‌شود.
۲- کُربان پَه تی چومان، نوعی قربان‌صدقه‌ی محلی است که معنی فارسی‌اش (قربون چشم‌هات برم) می‌شود.

 

[Leila Moradi]

این حرف‌ها سوران را بیشتر به جلز و ولز می‌انداخت. چرا از پیراهن پر نقش و نگار تن خواهرش، زودتر پی به حقیقت نبرد؟! برآمدگی استخوان فکش از شدت خروش غیرتش نشأت می‌گرفت. ترگل، کله‌شق و سربه‌هوا بود و اوی بی‌‌عرضه به عنوان برادر بزرگ‌‌تر در کنترل کردنش عقیم می‌ماند.
- حرومزاده‌ها چطور می‌تونن برای خودشون ببرن و بدوزن؟
واکنش بی‌پرده‌اش باعث گشت که هردو مات و متحیر خیره‌اش شوند؛ خب حق هم داشتند، تا به اکنون سوران برای امیرعلی یک سرباز آرام و تو‌دار و در عین‌ حال، پسر عاقل و سر‌به‌راهی برای خانواده بود. گل‌نساء‌خانم، گوشه‌های چارقد قهوه‌ای گل‌دارش را به دندان گرفت و سینی چای و نقل‌های رنگی را پیش میهمان‌شان نهاد.
- گلویی تر کنین. کم و کسری هست ببخشین.
دستان زن می‌لرزید و زانوهای دردناکش قد بلندش را کمانی نشان می‌داد. سوران بدون این‌که لب به چای بزند از سر سفره کنار رفت. لحن نسبتاً آرامش، بر خشم چند لحظه قبل سرپوش گذاشت:
- از داروهایی که فرستاده بودم استفاده کردین؟
میان چهارچوبی که وسط دیوار اتاق کار گذاشته بودند ایستاد. رنگ سبز پسته‌ای درب، در محاصره‌ی لکه‌های سیاه، به کهنگی می‌زد.
- کار از این حرف‌ها گذشته مادر. مِه¹ حالم خوبه، تو هم خون خودت رو این‌قدر کثیف نکن.
زن بیچاره در این وضعیت بد جسمی دائم تن و بدنش از ترس و استرس می‌لرزید که نکند عاقبت درافتادن با ابوداوود به ضررشان تمام شود. مادر بود و هزار جور دلهره؛ دغدغه‌هایشان را پشت لبخند‌های مهربانشان مخفی می‌کردند و تنها چیزی که در زندگی طلب داشتند قدری آسایش بود. نزدیکی‌های ظهر، آقا‌اسماعیل هم از راه رسید. چشم از حرکت تند بال‌های آبی پنکه برداشت و پشت سر سوران به ایوان کوچکشان رهسپار شد. مردی لاغر، با لباس‌های محلی، در حالی که داسش را روی زمین می‌گذاشت، دستانش را به روی پسرش گشود.
- خِیرات برم².
وقتی در یک قاب قرار می‌گرفتند، به شباهتشان پی می‌بردی. شاید تنها تفاوتی که به چشم می‌آمد، چانه‌ی بلند و باریک مرد بود که با آن مدل ریش‌ مخصوص به این قوم، چهره‌‌اش را تنگ و خشن‌تر نشان می‌داد. لحظاتی گذشت که از هم دل کندند. آقا‌اسماعیل با دیدن پسرش روحیه‌ی تازه‌ای گرفته بود و کم‌کم آثار خستگی در چشمان ریز و کم‌سوی سیاهش پاک میشد. از دیدن میهمانشان، بی‌معطلی آن چند پله را هم بالا آمد.
- با حضورتون کلبه‌ی حقیر بنده رو منور کردین قربان. می‌گفتین گاوی گوسفندی براتون تدارک می‌دیدیم.
لبخند زد و دستانش را به گرمی فشرد. زبری پنجه‌های پینه‌ بسته‌اش، همچون تیغ‌های ریز کاکتوس می‌ماند که در پوستش فرو می‌رفت.
- مشتاق دیدارتون بودم.
سختی و مشقت کار، گرد پیری روی صورت بومی‌اش نشانده بود و سن و سالش را بالا می‌برد. به داخل دعوتش کرد و هم‌زمان به همسرش گفت که زودتر سور و سات ناهار را مهیا کند.
- آوازه‌ی یه مرد جَلاف³، با ماشین گرون‌قیمت بین مردم پیچیده. سر راه هامون، آدم ابوداوود رو دیدم، حتماً تا الان به گوشش رسیده.
یک تای ابرویش بالا رفت. آقااسماعیل با دستمال کوچک راه‌راه سفید و آبی‌اش عرق سر و صورتش را پاک کرد و خاک موهای جوگندمی‌اش را تکاند. بوی خوش ادویه‌ و صدای خرچ‌خرچ خرد شدن سبزی، اندکی گرما به فضای دلگیر خانه بخشید.
- وقتی که سوران زنگ زد و گفت به خاطر ما دارین میاین این‌جا، یک لحظه شوکه شدم؛ برای امثال ما دیدن شخص مهمی مثل شما ارزش بالایی داره.
لهجه‌ی بامزه‌‌اش آمیخته با کلمات فارسی که به کار می‌برد، لبخند عریضی روی لبانش نشاند. نوک فلزی سوییچش را روی شلوار کتان سرمه‌ای رنگش چرخاند.
- نفرمایید... .
از گوشه‌ی چشم نگاه گذرایی به پسرک که سرش پایین بود انداخت.
- سوران هم جای برادر نداشته‌ام، راستش من تا حدودی از جریان باخبرم؛ اما همه‌اش رو نه.
مرد به پشتی تکیه داد و یک زانو‌یش را در بغل گرفت. افسوس در لحن شکسته و ضعیفش به خوبی حس میشد.
- آخ! از چی بگم جناب سرگرد... .
سوران به میان حرفش پرید:
- استواره پدر.
دست بالا گرفت که یعنی اشکالی ندارد. مرد دستی به چین گوشه‌ی چشمش کشید و حرفش را اصلاح کرد:
- ببخشید جناب استوار! از دار دنیا فقط همین دو تا بچه رو دارم، تموم این‌سال‌ها سر زمین کار کردم و به چنگ و دندون گرفتمشون که خوشبختیشون رو ببینم. ابوداوود مال و مکنت زیادی داره؛ اما دختر ما وصله‌ی تنش نیست. توی این آبادی کلی دختر مجرد و سالم داریم. نَمی‌دونم‌ چرا کلاغ شوم روی بختمون لونه ساخته.



۱- مِه، در گویش سیستانی جایگزین (من) نامیده می‌شود.
۲- خِیرات برم همان معادل فارسی (قربانت برم) است.
۳- جَلاف به کسی که خوش‌بر و رو باشد گفته می‌شود.

 

[Leila Moradi]

با دقت گوش سپرد و هرچه که پیش می‌رفت، در دل می‌گفت، چه چیزی در این دختر وجود دارد که آن مرد او را تافته‌ی جدا بافته فرض می‌کند؟ بیرون از آن خانه، ترگل، در حالی که میان دل کوهستان نشسته بود، زیرلب آواز غمگین محلی را می‌خواند. خیمه‌ی گوسفند‌های دورش و صدای بع‌بعشان، مثل این بود که می‌خواهند با او هم‌دردی کنند‌‌. خورشید بی‌رحمانه می‌تابید. باید زود به خانه برمی‌گشت. بقچه‌‌ی خالی‌اش را بغل زد و گوسفندها را به‌ سمت روستا هدایت کرد. میان راه دامنش را بالاتر گرفت تا از سرعتش نکاهد. کویر در حلقه‌ی کوهسارها، چون نگین کم‌یابی می‌درخشید و نور آفتاب خاکش را طلایی نشان می‌داد. نقل قدیمی عشق بین باران و کویر را یاد داشت که همیشه با وجود تکراری بودنش، از بی‌بی می‌خواست برایش تعریف کند. می‌گفت در گذشته این‌جا خرم و سرسبز بود و آب‌گیرهای زیادی به لطف باران‌های متعدد داشت. همه چیز خوب بود تا زمانی که خورشید این میان حسادت ورزید و عشقشان را نتوانست تحمل بیاورد. با قدرتش، گل‌های رنگارنگ و دشت‌های سرسبز را را از بین برد، تا جایی که باران از مرگ یارش دوام نیاورد. حال قرن‌ها می‌گذشت که این بیابان پیر و غمگین، در اسارت خورشید، عمرش را در سکوتی حزن‌آلود می‌گذرانید. داستان‌های خیالی و عجیب بی‌بی مرحومش، همیشه محصورش می‌کرد. آوای دلنشین پرنده‌ها که بالای رودخانه بال‌هایشان را تکان می‌دادند و گاهی نوکشان را در عمق کم آب فرو می‌کردند، حس طراوت به جانش ریخت. روی سکو به تماشا نشست، در این بین مراقب گوسفندها بود که خودشان را درون رودخانه پرت نکند. صدای زمزمه‌ی آشنایی از دور به گوشش رسید. گردن کج کرد و وقتی چشمش به صالح افتاد نفسی از سر آسودگی کشید. پسرک سیاه‌چرده‌ای که از رمه‌های ابوداوود چوپانی می‌کرد. پسرک، پشت صف بز و گوسفندان از روی پل چوبی گذشت. پای رودخانه که رسید، تازه به سیمای دخترک برخورد. با دیدنش در آن لباس جدید و زیبا ابروهایش بالا پرید.
- پس مردم راست میگن که جواب مثبت دادی، ها؟
اندام پهن و درشتی داشت و جمجمه‌ی بزرگ سرش تضاد خنده‌داری با گردن کوتاهش ایجاد می‌کرد. پسر بدی نبود، سال‌ها پیش وقتی که برای درس خواندن به مدرسه‌ی ده بالا رفت، با هم آشنا شدند. آن موقع‌ها هنوز یتیم نبود و هم‌بازی‌های خوبی برای هم بودند. رویاهای بچگانه‌شان این بود که روزی آن‌قدر موفق می‌شوند که دیگر هیچ‌کسی در ده‌های اطراف بی‌سواد نماند؛ آخر بیشتر مشکلاتشان به‌خاطر کمبود آگاهی بود، جامعه اگر علم و فرهنگش افزایش پیدا کند فقر دیگر معنا ندارد. صالح از چهره‌‌ی عبوس دخترک خنده‌اش گرفت که ردیف دندان‌های سفید و مرتبش در پوست تیره‌اش، پدید آمد. پیراهن سفید محلی‌ که تا زانوهایش می‌رسید را بالا داد و روی سنگ‌ریزهای پای رودخانه چمباتمه زد.
- باز که شمشیرت رو غلاف کردی دَه‌‌دَه¹!
عصبی به سوی چند گوسفندی که متواری شده بودند شتافت.
- دَه‌دَه و کوفت! مسخره‌ام نکن! تو که خوب من رو می‌شناسی.
مشتش را درون آب فرو کرد و سر تکان داد.
- بله، من ترگل گذشته رو خوب می‌شناسم؛ اما این ترسویی که جلوم وایساده رو نه!
چشمان ریز شده‌اش را در صورت عاقل‌اندرسفیه‌اش گرداند.
- طعنه نزن! یعنی چی؟
آبی بر رویش پاشید و کمر راست کرد.
- خودت خوب می‌دونی. ابوداوود همونیه که پدربزرگت سر زمینش جون داد، همونی که پدرم رو کشت و من رو به جای طلبش آورد تا براش کار کنم. تو که ازش متنفر بودی!
لب‌های سرخش، در حصار دندان به سفیدی می‌زد. پلک روی هم فشرد. حوصله‌ی بگو و مگو نداشت.
- همه‌ی این‌هایی که میگی درسته؛ اما من نمی‌خوام مثل پدربزرگم ضعیف باشم، نمی‌خوام مثل بقیه مجبور شم به‌خاطر چندرغاز پول زیر هر بار خفتی خم بشم.
با گفتن این حرف پشت به او کرد و در یک چشم برهم زدن از آن نقطه دور شد. حین راه به حرف‌های صالح می‌اندیشید. آری او دل خوشی از مرد پلید و سنگ‌دل آبادی‌شان نداشت؛ اما این بهترین موقعیت برای کمک به خودش و مردم آبادی بود. صدای سُم قاطر و همهمه‌ی زنانی که از سر زمین می‌آمدند، باعث شد به قدم‌هایش سرعت بیشتری ببخشد تا مجبور نشود سوال‌های بی‌ربطشان را جواب دهد. سراسیمه گوسفند‌ها را به طویله فرستاد. در حیاط، چشمش به مرد تازه‌وارد و پدرش افتاد که روی تخت چوبی، زانو‌به‌زانو کنار هم نشسته‌اند و گپ می‌زنند. نفس‌زنان کنار تخت توقف کرد و ریز سلام داد. پدر برخلاف همیشه در جواب، به خمیدگی سرش اکتفا کرد.
- بَدو² به مادرت کمک کن، وقت ناهاره.
در خیره‌سری نظیر نداشت. افسر جوان مقابلش، بی‌خیال با عقیق سیاه انگشترش بازی می‌کرد. غیض کرده راهی خانه شد. توجهی به حضور سوران که در اتاق بود نکرد و سوی انباری کوچکی که حکم آشپزخانه را برایشان داشت قدم گذاشت. گل‌نساء از حضور سر زده‌اش، دستان خمیری‌اش بی‌کار ماندند. ترگل مجال صحبتی نداد. پهنه‌ی جمع شده‌ی گلیم رنگ و رو رفته‌‌ی زیر پایش را مرتب کرد و بعد، یک دستش را به گودی کمر چسباند.
- برای چی این مرده این‌جا اومده؟ می‌خواد تا کی بمونه؟
لب گزید.
- هی³! صدات رو بیار پایین دختر. پسر مردم از کارش زده و روی ما رِه⁴ زمین ننداخته. اصلاً می‌دانی چه مقام و منزلتی داره؟
بی‌اعتنا، از شیشه‌‌ای که در شکاف انتهای دیوار گِلی کار گذاشته بودند مشغول دید زدن بیرون شد. او این وسط چه‌کاره بود؟ نخودبیار معرکه؟! موهای سیاهش در دست باد می‌رقصید و روی پیشانی‌اش ریخته میشد. سر و ریختش به سیستانی‌ها نمی‌خورد. طرز پوشش هم فرق می‌کرد. چای را با استکان می‌بلعید و مثل خارجکی‌ها، دور دهانش دستمال می‌کشید.
«حیا کن دختر! یک‌ساعته بهش زل زدی که چی؟»
مادر دستانش را درون پیاله‌ی فلزی آب شست و با تأسف به او نگریست.
- یه شبانه‌روز بیکار وایسا، ببین چه میشه. با دست‌های خودت کبریت زیر نفت نکش.
به آهستگی از پنجره فاصله گرفت. ذهن به‌هم ریخته‌اش را با کار سر و سامان می‌داد‌.
- مشکل این‌جاست که نمی‌تونم مثل شما رویایی فکر کنم. ابوداوود بفهمه روزگارمون رو سیاه می‌کنه.
ظرف‌های چینی گل‌سرخ را از درون کابینت آهنی برداشت و به طرف مادرش برگشت. در نگاه تیره‌ی درشتش موجی از نگرانی می‌دوید.
- ولی به خاطر شما دندون روی جیگر می‌ذارم تا ببینم این آقای فردین چند مرده حلاجه!
فردین! الحق و الانصاف با آن هیکل ورزیده و صورت گشاده که لبخند در برابر خط لمیده‌ی میان ابرویش رخ‌نمایی می‌کرد، شباهت بی‌حد و حصری به آن ستاره‌ی قدیمی داشت.


۱- در گویش محلی به خواهر دَه‌دَه می‌گویند‌.
۲- بَدو معادل فارسی‌اش برو نامیده می‌شود.
۳- در گویش سیستانی (هی) برای ابراز تعجب و شگفتی به کار می‌رود.
۴- رِه همان (رو) در کلام سیستانی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

 

[Leila Moradi]

***
سطل فلزی را به قعر چاه فرستاد. آواز پیوسته‌ی بلبل‌ و گنجشک‌ها در سکوت بعد‌از‌ظهر آبادی می‌شکست. این چاه قدیمی، در آغاز تنها منبع آب آشامیدنی مردم بود که به لطف دریاچه هیرمند در روستا وجود داشت. الان دیگر درب خانه‌ی هر کسی یک شیر آب وجود داشت. حضور فردی را در کنارش احساس کرد و ثانیه‌ای بعد، آوای آرام مردانه‌ای در گوشش طنین انداخت:
- پدرتون میگن می‌خواین به این ازدواج تن بدین.
لقب سیریش برازنده‌اش بود. چه لفظ‌ قلم هم حرف می‌زد. طناب را به زحمت بالا کشید. جنس ضخیم کنفی‌اش، نوک پنجه‌های تاول زده‌اش را خراش داد.
- درست شنیدین!
دسته‌ی سخت سطل را گرفت و به سویش چرخید. نسیم ملایمی می‌وزید و زلف‌های سیاه مرد را در هوا می‌لغزاند؛ میانشان تارهای سفیدی به چشم می‌خورد. نگاه دزدید. کلمات تلخ و مرددش، چون قطاری روی ریل زبانش آژیر کشید:
- نمی‌خوام توی چاه تاریکی و بدبختی دست و پا بزنم، خودم رو از دلش بالا می‌کشم.
ابروهای پر مردانه‌اش بالا پرید. قبل از آن‌که حرفش را هضم کند، جمله‌ی بعدی چون سیلی بر صورتش کوبیده شد.
- شما هم بهتره برید رد کارتون پهلوون، وگرنه توی دردسر بدی می‌افتین.
در انتهای حرفش تکانی به بدنش داد و از مقابل نگاه حیرت‌زده‌اش گذشت. لقب جالبی بود. دخترک چه در وجودش دیده بود که او را پهلوان می‌پنداشت؟ البته باید این را هم اضافه می‌کرد که شاید این لفظ را به تمسخر گفته باشد. کمی زمان برد تا از دور و برش آگاه شد. پشت سرش قدم‌های سنگینی برداشت.
- این غرور بیجا فقط شما رو بیشتر سمت دره هل میده.
مثل کودکی که می‌خواهد برای اولین بار قدم بگذارد، زانوهایش سست گشتند و کم مانده بود روی شن‌های داغ حیاط نقش بر زمین شود. به زور تعادلش را حفظ کرد و خودش را سرپا نگه داشت. امیرعلی، سراسیمه خودش را به او رساند. سرزنش در چشمان همانند شبش رنگ محبت در پی خود داشت و آرامش به درون ملتهبش تزریق کرد. کلام آهنگینش، بیخ گوشش را لرزاند:
- خانواده‌تون توی این شرایط به فکر شمان. ازتون می‌خوام حداقل با ما همکاری کنین.
این مرد از جانش چه می‌خواست؟ اصرارش از سر چه بود؟ آخر یکی نبود بگوید:
«پدر من، مادر من، خجالت نمی‌کشین دست کمک به سمت یه غریبه گرفتین؟»
سرانجام قرار بود چه شود؟ آن مردک عقده‌ای بهانه‌ی بیشتری دستش می‌آمد که روز و شبشان را یکی کند.
نگاه برزخی‌اش را از صورت مستأصل مرد گرفت و باز به سر خانه‌ی اول خود بازگشت.
- مِه به کمک شما نیازی ندارم.
گوشش به این حرف‌ها بدهکار نبود. امیرعلی، مصرانه از رفتن دخترک ممانعت کرد.
- یه فکرهایی توی سرمه، بهم اعتماد کنین لطفاً.
ترگل، مثل میخ طویله‌ی ایستاده، بِر و بِر نگاهش می‌کرد. تازه چشمش به گوش سمت راستش افتاد که انگار در کشتی استخوانش شکسته بود. زیر تابش مستقیم آفتاب، گویی ستاره‌ها در آسمان تاریک چشمانش می‌درخشیدند؛ انگار می‌خواست طرف مقابل را با قدرت تمام به درون سیاه‌چاله‌ی خود بکشاند.
- چ... چرا می‌خواین... ک... کمکم کنین؟
این سوال روی قلب و مغزش سنگینی می‌کرد که چرا یک مرد درجه‌دار تهرانی، با آن همه دبدبه و کبکه، می‌خواهد جانش را برای دهاتی کم‌سوادی مثل او به‌‌ خطر بیندازد. آن‌قدر فاصله‌شان کم بود که بوی عطر عجیب و خنک مردانه‌اش تمام مشامش را پر کرد. گویا تمام رایحه‌های خوش وحشی، یک‌جا جمع شده باشند. پدرش را دید که از حیاط پشتی به این سمت می‌آید. سریع شال سبز کبودش را تا روی دهانش بالا برد و بی‌میل راه خانه را در پیش گرفت.
- لطفا کله‌شقی نکنین آبجی! این‌قدر سریع جا نزنین.
قدم‌هایش تا پای پله دوام آورد. امیرعلی بدون آن‌که از آقا‌اسماعیل خداحافظی کند، ناامیدانه روانه‌ی محل شد. این همه سماجت و خواهشش ریشه در گذشته داشت؛ ماه‌بانوی سال پیش در ذهنش تداعی میشد که از سر نادانی و بچگی به زندگی خودش و بقیه گند زد. مثل هر بار سنگ گردنبندش را به آرامی لمس کرد، جوری که جسم مقدسی را طواف می‌دهد. وسط گرما کمتر کسی در اطراف پرسه می‌زد. خانه‌ی ابوداوود، کنار مسجد وسط روستا که کنارش جوی آب سبزی روان بود، قرار داشت. نزدیک دروازه‌ی بزرگ آهنی شد. درزهای تنگ و سفیدی داشت که به سختی می‌توانستی منظره آن‌طرفش را ببینی. دیری نپایید که یک لنگه درب باز شد و پسرک جوان و چالاکی که شال قهوه‌ای بر کمر داشت و چوب‌دستی در دستش خودنمایی می‌کرد، مقابلش ایستاد. با آن چشمان فراخ سیاه که از کنجکاوی درشت‌تر از حد معمول بود، اندکی سرتاپایش را کاوید.
- با کی کار دارین؟ به نظر اهل این دیار نیستین!

 

[Leila Moradi]

نگاه به پوست سیاه و پیشانی برآمده‌اش انداخت و شروع به معرفی خودش کرد:
- استوار مالکی هستم، به ابوداوود خبر بده که می‌خوام ملاقاتش کنم.
پسرک دست و پایش را گم کرد و به من‌و‌من افتاد:
- شما.... شما پلیسید؟
حوصله‌ی معطل ماندن نداشت.
- من زیاد وقت ندارم پسر خوب، کار مهمی باهاش دارم.
همان هنگام مردی اخمو، با هیکلی لاغر و سیبیل‌های کوتاه و پهن، در حالی که سیگار گوشه‌ی لبش خودنمایی می‌کرد، میان قاب درب ایستاد.
- این همه سر و صدا برای چیه صالح؟ مگه مه به تو نگفتم برو سر زمین، هنوز که این‌جایی!
صدای کلفتش مثل رادیوی خراب‌شده خش‌خش می‌کرد. وقتی پاسخی از پسرک نیامد، رد نگاهش را گرفت تا به او رسید. چشمان دقیق قهوه‌ایش، به آنی درشت شدند. خرخرکنان عینک گرد و باریکش را کمی پایین داد، گویی در این وضعیت بهتر می‌توانست ببیند.
- جناب‌عالی کی باشن؟
دست در جیبش فرو برد و کلافه به کف سر چرب شده‌اش دست کشید. نیاز به یک حمام اساسی داشت.
- ابوداوود از همه‌ی مهمون‌هاش این‌جوری استقبال می‌کنه؟
کلام بی‌پروایش به مزاج مرد خوش نیامد. دود سیگارش را با یک پک به هوا فرستاد و کمی نزدیک شد. شباهت زیادی به معلم تاریخ سال دهمش داشت، همان‌قدر بداخلاق و عبوس.
- تا عرضت چی باشه!
صالح رو به مرد کرد و زیر گوشش چیزی گفت، لحظه‌ای نگذشت که رنگ از رخ زردش پرید و به سرفه افتاد. کمی بالا و پایینش کرد و مرموزانه زیر فک دراز و استخوانی‌اش را مالید.
- بی‌خبر اومدین، اتفاقی افتاده؟
لبخند پیروزمندانه‌ای لب‌هایش را کش داد. وسواس‌گونه خاک نشسته بر روی شلوار و کفش‌های ورنی مشکی‌اش را گرفت.
- نگران نباشید، اگه من رو بهشون معرفی کنین، خودشون مشتاق اختلاط میشن.
لحنش آمیخته با تمسخر بود. مرد کمی با تعجب نگاهش کرد و بعد از این‌که صالح را پی کارش فرستاد، دستانش را پشت کمرش قلاب کرد‌.
- دنبالم بیاین.
به تبعیت از حرفش، پشت سرش حرکت کرد. چشمانش تمام سوراخ‌‌سنبه‌ها را تجسس می‌کرد. زنی خارج از عمارت به چشم نمی‌خورد. پسرک خپلی که لپ‌های بیرون‌انداخته و سرخی داشت، با لباس‌ مندرس و به‌هم ریخته، روی تخت نشسته‌بود و با فلوت چوبی‌اش ور می‌رفت. انبوه برگ‌های پهن درخت کنار، چون چتر بر سرش سایه می‌افکند. با نزدیک شدنشان، فلوتش را کناری گذاشت و نگاه وق زده‌اش را به او دوخت. میهمان ناخوانده‌! در این وقت از سال؟ مرد کناری‌اش که به نظر پدر این پسر بود، غرولند‌کنان شروع به پرخاش کرد:
- وایسادی به چه نگاه می‌کنی یوسف؟
و از یقه‌ی چرک و پاره‌ی کتش گرفت.
- یاالله بَدو، خبر بده مهمان داریم.
پسرک که هم‌چنان با نگاه لوچش، مشکوکانه او را می نگریست، لباسش را مرتب کرد و صاف ایستاد.
- ا... از‌‌‌... ش... شهر اومده؟
تا نگاه بُران و برزخی پدرش را دید، دو پا داشت دو تای دیگر هم قرض گرفت تا از ترکش‌هایش در امان بماند. بدون حرف، پشت سر مرد حرکت کرد. حوض بزرگی پایین ایوان عمارت در صحن حیاط وجود داشت که صدای فواره‌ی آبش، در کنار آوای متفاوت پرنده‌ها، هر جنبنده‌ای را به وجد می‌آورد. از کنار بوته‌های خار که سری افتاده داشتند، گذشتند تا به پله‌های هلالی شکل رسیدند. این روستا روی طلا خوابیده بود و می‌توانست پیشرفت زیادی کند. متأسفانه نبود آگاهی و زیرساخت‌ها باعث میشد که اکثر اهالی به خاطر امرار‌معاش به قاچاق سوخت و غیره روی بیاورند. مردم در فقر دست و پا می‌زدند و خبر نداشتند کسی که آن را بزرگ خود می‌خوانند، جاهلانه ثروت عظیمی را ازبین می‌برد و برای خودش خوش‌گذرانی می‌کند. عمارت با دو ردیف پله به طبقه‌ی بالا می‌رسید. تابلوهای زیادی دورتادور دیوارهای کنده‌کاری شده‌ی ایوان به چشم می‌خورد. از پیچ راهروی عریضی گذشتند تا به درب صیقل شده‌ی قهوه‌ای رنگی رسیدند؛ جایی که ابوداوود در آن حضور داشت. وقتی به داخل رفت، یاد حجره‌ی پدرش افتاد؛ سبک و سیاق قدیمی داشت. سقفی بلند و گنبدی با پنجره‌های قدی سنتی که رو به چشم‌انداز وسیعی باز میشد. پاهایش، روی فرش‌های طرح‌دار آبی نشستند. مرد، دستی به سبیل سیاه کج و معوجش کشید و با سرفه‌ای اعلام حضور کرد.
- جانم به قربانتون! مزاحم اوقات که نشدیم؟
هیبت چهارشانه و تنومندی، از پشت پنجره‌ای که مشرف به حیاط پشتی میشد کنار رفت. چشمان کم‌سوی خاکستری و بینی درازش در آن پیراهن بلند سفید محلی، او را شبیه به یهودی‌ها نشان می‌داد‌.

 

[Leila Moradi]

ظاهرش، انرژی منفی به آدم منتقل می‌کرد. یک لحظه از درون آتش گرفت. این مردک عیاش با چه عقلی می‌خواست دختر هم‌سن بچه‌اش را به همسری بگیرد؟ واقعاً که شرم‌آور بود. صدای نخراشیده‌اش، سکوت مابینشان را شکست:
- خوش اومدی جوون، به ما نگفته بودن قراره پلیسی به روستا بیاد؟ چه خبر شده؟
مرد لهجه‌ی غلیظ و خشکی داشت؛ اما بهتر از بقیه فارسی صحبت می‌کرد و شاید این به‌خاطر رفت‌وآمد و ارتباطش با شهری‌ها بود. یادش آمد برای چه کاری پا در این‌ آبادی گذاشته است. گوشه چشمی به مرد کناری‌اش انداخت؛ ابوداوود خط نگاهش را خواند و آن مرد را پی نخود سیاه فرستاد.
- به یوسف بگو دو تا چای و کلوچه برامون بیاره اسد، خودت هم بیرون باش.
مرد اسد نام، کمی بدبینانه به جوان خیره گشت و با نارضایتی آن دو را با هم تنها گذاشت. بعد از رفتنش سعی کرد حرف‌هایی که می‌خواست بزند را در ذهنش سبک و سنگین کند. در این حین، مرد مقابلش به سمت میز ریاست چوبی‌ عریض گوشه‌ی دیوار قدم برداشت و آمرانه او را دعوت به نشستن کرد.
- این آبادی مهمان‌های بزرگی به خودش دیده. از چه هدفی توی گرما به این‌جا اومدین جناب‌استوار؟
زیر نگاه مشکوک و جست‌و‌جوگرش، صندلی برای خود عقب کشید و رویش جا گرفت. نگاهش پیوسته روی اشیاء خانه می‌چرخید. از قلیان قدیمی روی طاقچه و مجسمه‌های آب‌طلا کار شده، تا شاخ گوزنی که روی دیوار، بالای تلوزیون ۲۱ اینچی چسبانده شده‌بود. بعد از چند ثانیه کنجکاوی کردن سر برگرداند و دیده از چشمان تنگ و زیرک مرد مقابلش بست.
- اداره یه روستا با این جمعیت باید سخت باشه، درسته؟
به پشت تکیه داد و ثانیه‌ای بعد، خنده‌ی مصنوعی سر داد که شیارهای عمیقی در پیشانی‌ بلندش پدید آمد.
- اگه وَرِ¹ سرکشی اومدین که باید بگم هیچ‌جا به غیر از این منطقه رو نمی‌تونین توی صلح و امنیت پیدا کنین.
با تکان دادن سر تصدیقش کرد و خودش را کمی جلو کشید. می‌خواست یک زهر چشم اساسی بگیرد.
- درسته، تموم مرزها حفاظت‌شده‌ست و کسی نمی‌تونه دست از پا خطا کنه... .
ابروهای مرد که درهم گره خورد، مکثش را پایان داد و کج‌خندی زد.
- متوجه‌این که چی میگم؟ مردم این روستا شما رو بزرگ خودشون می‌دونن، درست نیست اعتبارتون بین عموم زیر سوال بره.
خبری از آرامش لحظات قبل در چهره‌ی زمختش نبود. چه کسی جرئت داشت ابوداوود‌ را به باد تمسخر بگیرد؟ مبارزه چشمی‌شان با صدای تقه‌ی آرام درب ناتمام ماند. یوسف، با همان نگاه بیرون پریده که از رویش برداشته نمی‌شد، سینی به دست داخل آمد. چای و ظرف کلوچه‌های تازه پخته شده را سر میز گذاشت و بعد کمی خم شد.
- ا... امری ن... ندارین آقا؟
لکنتش حوصله‌ی ابوداوود را به سر می‌برد. یک دستش را بالا آورد که برق درشت نگین سیاه انگشتر چشمش را گرفت.
- به سلماخانم خبر بده، بگو یه شام مفصل تدارک ببینه، مهمونمون نباید شکم خالی از این عمارت بیرون بره.
لبخند مرموزی که ته جمله‌اش چسباند، حس ناخوشایندی به وجودش انتقال داد. زبانش به مخالفت جنبید:
- لازم نیست، من امشب باید برگردم.
برآمدگی رگ‌های سبز پشت پلکش، ناشی از بالا بردن ابروان نامرتبش بود.
_ امشب می‌خوام در محضر شما باشم جناب! روی گپم نه نیارین.
مانده بود چه کند. پسرک که رفت، مرد از جا برخاست و در حالی که شمرده‌شمرده قدم برمی‌داشت، دستانش را پشت کمرش به‌هم قفل کرد.
- نگفتین به خاطر چی به روستا اومدین؟!
به خوبی می‌توانست حس ناامنی را در حرکات آدم‌ها مشاهده کند؛ دسته‌ای همچون ابوداوود، این ضعف را زیر قدرت و تکبرشان پنهان می‌داشتند. انگشتانش را دور فنجان کمرباریک شاهی حلقه کرد و نفس صداداری کشید.
- اموراتتون فقط با کار سر زمین و پرورش دامه؟
گام‌های مرد، وسط اتاق از تپش ایستاد. باد تند پنکه، لبه‌های پیراهن طوسی‌اش را به آرامی تکان می‌داد. دستی به ریش‌های پرپشت جوگندمی‌اش کشید.
- مقدمه نچین استوار!
۱- "ور" معادل (برای) میشه.

 

[Leila Moradi]

داشت صبرش را سر می‌برد. امیرعلی، لاقید جرعه‌ای از چایش را نوشید؛ مثل چای‌های مادرش نمی‌ماند، طعم گیاهی متفاوتی داشت که با عطر دارچین ادغام شده بود.
- پلیس جماعت رو که می‌شناسین، اومدم یه سر و گوشی آب بدم.
از این صراحت کلام به وضوح جا خورد. ابتدا رنگش به مانند گچ دیوار سفید شد و کمی بعد، به سرخی گرایید. انگار نقشه‌اش داشت جواب می‌داد. لحظه‌ای نکشید که نزدیک میز شد و شروع به تعریف از وضع و حال روستا کرد:
- خدا رو شکر در این چند ساله، درگیری و مشکلی نداشتیم. با پاکستانی‌ها و افغان‌ها هم هیچ خط و ربطی نداریم... .
به همین منوال می‌گذشت تا شب قرار بود حرف‌های دروغینش را بشنود. لبه‌ی فنجان را از لبش فاصله داد و دست دور دهان نمناکش کشید.
- اون رو دیگه زمان مشخص می‌کنه.
ادامه‌ی صحبت در دهانش ماسید. از حضور این درجه‌دار جوان بوهایی خوبی به مشامش نمی‌آمد. چون کوه سستی، روی صندلی فرو ریخت.
- گپ اصلیت رو بزن، چی می‌خوای؟
چهره‌ی رنگ باخته‌اش، در تضاد با ابروهای درهم جوگندمی‌اش، تمام حدسیاتش را به واقعیت تبدیل می‌کرد. در چنین وقت‌هایی می‌توانست نقش یک بازپرس را به خوبی باز کند. به پشت لم داد و کناره‌ی چشمش را فشرد.
- واضحه! اسم شما رو برای همکارهام فرستادم و به زودی گزارش موثقی از سابقه‌تون به دستم می‌رسه.
این نظامی خام و بی‌تجربه هنوز نمی‌دانست وارد چه دامی شده است و بیش از اندازه ادای قهرمان‌ها را درمی‌آورد. ریشخند عصبی میهمان صورت سرخ از حرصش شد.
- گستاخ نباش مرد! بخوای مثل نخود توی آش بیفتی، آخرش بلعیده میشی.
توجهی به هشدارش نکرد و با جدیت در چشمانش زل زد.
- شما به‌نظر بزرگ این آبادی هستین و یه طایفه روی اسمتون قسم می‌خورن. اون دختر جای بچه‌ی شماست!
از به میان آوردن این مطلب به‌هم ریخت. باید حدسش را می‌زد برای چه چیزی این همه صغری و کبری می‌چیند. مشت‌های گره کرده‌اش را لبه‌ی میز فشرد و گردن پیش کشاند.
- به تو مربوط نیست! دنبال چی هستی؟
برخلاف او خونسرد و آرام، سرآستین‌های پیراهن سرمه‌ایش را تا زد.
- فکر کنین از سر دلسوزی می‌خوام به اون خانواده کمک کنم، بهتره کمی شرایط خودتون رو هم درک کنین.
داشت غیرمستقیم تهدیدش می‌کرد. امیرعلی وقتی در قالب یک نظامی وظیفه‌شناس قرار می‌گرفت به خانواده‌اش هم رحم نداشت. این رفتار گویا برای مرد مقابلش گران تمام شد. از شدت عصبانیت دندان‌قروچه‌ای کرد و نگاه به تفنگ آویزان روی دیوار انداخت. رگ‌های باریک و ممتد قرمزی، درون رود چشمانش می‌غلتید.
- کله‌ات بوی قرمه‌سبزی میده مردک!
وقاحت کلامش آستانه‌ی صبرش را برید. پشتش به کی گرم بود که این‌طور بی‌پروا با او صحبت می‌کرد؟
- به راحتی می‌تونم یه طومار مفصل از خلاف‌هایی که این‌جا میشه بنویسم. پس مراقب حرکاتتون باشین.
محکم به طرفش چرخید. فکر نمی‌کرد با همچین کله‌خشکی طرف باشد. چای سرد شده‌اش را با هورت به گلوی تلخش فرستاد و استکان خالی را روی میز کوبید.
- فکر کنم تازه به هیرمند اومدی، هنوز با قوانین این منطقه آشنا نشدی.
چشمانش تنگ شد.
- یعنی چی؟
حالا نوبت او بود که ورقش را رو کند. دستانش را دو طرف صندلی‌ چسباند و چانه جمع کرد.
- آبادی‌های خودگردان قدرتشون زیاده که امثال شما نمی‌تونه کاری کنه.
وقت تحلیل جمله‌اش را نداشت. انگشت اشاره به سمتش گرفت.
- زیاد هم مطمئن نباشین، از اون ازدواج صرف‌نظر کنین، به نفع خودتونه.
تحکم کلامش باعث گشت که خصمانه به صورتش چشم بیندازد. واضح بود که تا به الان همچین کسی به پستش نخورده.
- من با اسماعیل قرارو‌مدار گذاشتم، دخترکش هم راضیه. تو سنگ که رو به سی*ن*ه‌ات می‌زنی؟
از این حرف برآشفت. کاش یک کلت همراهش داشت و نفس این مرد شیره‌ای را درجا از دم می‌برید. یاسر می‌گفت که او بازمانده‌ای از نسل مردان شصت سال پیش است! همان‌قدر ساده و بی‌فکر که به‌خاطر غریبه هم خودش را به خطر می‌اندازد.
- باور کنم از ته دلش رضاست؟ اون دختر به‌خاطر جون خونواده‌اش مجبوره که کوتاه بیاد.
خشم مرد، کم‌کم داشت شدت می‌گرفت. حوصله‌ی حرافی‌های میهمانش را نداشت، میهمانی که از خصوصی‌ترین اخبار زندگی‌اش باخبر بود. با تمام شدن جمله‌اش، کنترلش را به یک‌باره از دست داد و از کوره در رفت:
- داری پات رو از گلیمت درازتر می‌کنی! از کی تا الان اسماعیل وکیل‌وصی پیدا کرده؟ یا شاید هم ها، پسرش تو رِه واسطه کرده که با دوز و کلک فریبم بدی، احمق‌های نفهم به جای تشکر، پی‌ام واسطه می‌فرستن.
به هیچ صراطی مستقیم نبود و فقط حرف خودش را قبول داشت.
- یعنی باور کنم به اون دختر علاقه دارین؟
کمی از خروشش خوابید. بادی به غبغب انداخت و دستانش را به عرض شانه گشود. برق فلز نقره‌ای ساعت استیلش، چشمش را زد.
- ترگل دختر فهمیده‌ایه و اگه فکرش درست کار کنه، این ازدواج سود زیادی براش داره.
پیشانی‌ عرق کرده‌اش چین افتاد. خوب می‌دانست با همین وعده و وعیدها و پول، دخترک را خام خود کرده‌است. برخاست و دستی به لباسش کشید.
- کیسه اعمالتون رو بیش از این سنگین نکنین. برای شما دختر کم نیست.
در دل اما اضافه کرد:
«یه پات لب گوره پیرمرد! باید بری با زن و دخترهات سماق بمکی.»
به سمت درب رفت که لحن دستوری‌اش او را سرجایش میخکوب کرد.
- بایست پسرجان!
قدم‌هایش بند آمد. لحظه‌ای بعد مقابلش ایستاد. شاید اگر هر آدم دیگری جایش بود به‌حتم او را به دار می‌آویخت و این رفتار محتاطش نشان‌دهنده موقعیتش بود. وقتی دست زمختش به سمت یقه‌ی پیراهنش دراز شد هیچ واکنشی نشان نداد تا ببیند چه می‌کند‌.
- این وسط چی به تو می‌ماسه؟ نکنه خاطرخواهشی؟!
مراعات را کنار گذاشت و پسش زد.
- فکر کنید برادرشم.
طرز بدی نگاهش کرد.
- ترگل صلاح خودش رو بهتر می‌دونه. اگه فکرش درست کار کنه می‌فهمه که این ازدواج براش منفعت زیادی داره.
چیزی نگفت که تسبیح دانه‌ فیروزه‌ای از جیبش درآورد و به طرفش گرفت.
وقتی تعللش را دید لبخند چندش‌آوری بر لب نشاند و ضربه‌ای به شانه‌اش زد.
- تو مرد برازنده‌‌ای هستی. رحم به جوونیت کن. سر نترس یا می‌رود در باد و یا می‌ماند در یاد!

 

[Leila Moradi]

***
نوای شاد ‌سه‌تار و لهجه‌ی غلیظ خواننده سیستانی، از ایوان طبقه‌ی پایین به گوش می‌رسید. میز بزرگ و عریضی در آغاز نظرش را گرفت که ابوداوود به همراه دو زن و دخترانش دورش به سر می‌برد. میان دالان هلالی شکل ایستاد و تو نرفت.
- اومدم راجع‌به حرف دیروزم باهاتون اختلاط کنم.
اسد از پررویی مرد جوان چهره‌اش جمع شد. این دیگر چه سمجی بود؟ خواست چیزی بگوید که ابوداوود ممانعت کرد و کمی در جایش چرخید تا صدای ضبط را کم کند.
- جوانی به یک‌دندگی تو ندیدم. نصیحت‌های دیروز ثمر نداشت؟
چیزی نگفت. مصر بودنش باعث خنده‌ی تمسخرآمیزش شد. تکه‌ای از مرغ بریان شده را با دست کند و در دهانش گذاشت. زنانش که هر دو بر خودشان جواهرات قدیمی طلایی انداخته بودند، به دنبال حرف شوهرشان پوزخند معنی‌داری تحویلش دادند. طوری وانمود می‌کردند که انگار از داشتن هووی جدید راضی هستند! او با این معرکه‌ی خاله‌زنک‌بازی اعصابش تحریک نمی‌شد؛ بلکه بیشتر به یقین می‌رسید که راهش درست است.
پشت به آن‌ها، دستانش را در جیب شلوار کامویش فرو برد و به خورشیدی که در آسمان آبی‌رنگ فخر می‌فروخت خیره شد.
- بیا کنارمون چیزی بخور؛ نمک‌گیرمون نمی‌شی.
نیم‌نگاهی به میز رنگین پیش رویش انداخت. به یاد آن آب‌گوشت ساده و محلی که ترگل درست کرده بود افتاد؛ طعم دلچسبش هنوز زیر زبانش بود. سری به معنای منفی تکان داد و راه به سمت پله‌ها کج کرد.
- بهتره یه جای خلوت با هم صحبت کنیم.
زیاده از حد گنده‌گویی می‌کرد اما بهترین فرصت بود که یک ضرب شست اساسی به این مزاحم نشان دهد. از جا برخاست و سربند سفیدی روی سرش به شکل عمامه بست. یک‌طرف شال را روی شانه‌ی چپ انداخت و یقه‌‌ی جلیقه‌ی سیاهش را مرتب کرد. زن لاغراندامی که چهره‌ی جاافتاده‌تری داشت و به نظر همسر اولش می‌آمد، جور عجیبی به امیرعلی نگاه می‌کرد، انگار ارثش را از او طلب دارد. مثل این‌که نفوذ بیشتری روی شوهرش داشت، چون‌ که با سیاستی زنانه ناهارش را نصفه گذاشت و چیزی در گوشش گفت که باعث گشت سری به تأیید تکان دهد و شانه‌به‌شانه هم وارد اتاق مجاور شوند. زن دومش که هیکل فربه و صورت هپلی‌تری داشت، فارغ از همه چیز، دولپی می‌لمباند. جرینگ‌جرینگ النگوهای قطورش مانند زنگوله‌ی گاو صدا می‌داد! دو دختر نوجوان ابوداوود هم با آن لباس‌های پولک‌دوزی شده قرمز، زیرچشمی به مرد خوش‌پوش و جوان مقابلشان نگاه می‌انداختند و در گوش هم چیزی را پچ‌واپچ می‌کردند. در دل امید داشتند که بلکه پدرشان امشب این مرد شهری و شجاع را میهمان عمارتشان کند. انتظار امیرعلی چندان طولی نکشید. ابوداوود با سری بالا، در حالی که دستانش را پشت کمرش چسبانده بود، سر رسید و کفش‌های سنتی‌ تیره‌اش را به پا کرد.
- پی‌ام بیا.
در سکوت به همراهش راهی ته باغ شد. جایی که نور خورشید از میان برگ‌های پهن و پرپشت درختان قادر به تابیدن نبود. شیون باد از دوردست‌ها به گوش می‌رسید. هر قدمی که برمی‌داشت انگار به گورستان نزدیک میشد و حس می‌کرد مرگ در کمینش نشسته است. تخت کهنه و فرسوده‌ای تکیه بر ساختمان پشتی عمارت قرار داشت که دورش پر از بوته‌های کوتاه پوشیده از خلنگ بود. سطل آشغال کثیفی هم کنارش به چشم می‌خورد که موجی از مگس‌های مزاحم بالا‌ی سرش بشکن می‌زدند. رویش نشست و عرق‌های داغ پیشانی‌اش را با دست گرفت. پسرک جوان دیروزی، همان لحظه با قلیان آمد و مشغول چاق کردن زغال‌های رویش شد. ابوداوود رو‌به‌رویش اربابانه نشست و دستش را روی کاسه‌ی زانو نهاد.
- عادت دارم بعد ناهار قلیون بکشم، اهلش نیستی استوار؟
با اخم محوی چشم از بدنه نقش‌دار شیشه‌ای قلیان گرفت و به صورت جاه‌طلبانه‌‌ی مرد مقابلش داد.
- برای حرف‌های مهم‌تری اومدم.
نیشخند زد و لوله باریک و دراز را به لبش نزدیک کرد.
- اسماعیل باید کلاهش رو بندازه هوا. خا‌طرخواهای دخترش هر دو بلندمرتبه‌ان... .
سرفه‌ی خشک مرد و پشت بندش بوی تنباکو در اطراف پیچید.
- البته بد کاری کردی که با من درافتادی جوون. نگاه به سن و سالم نکن، ده تای تو رِه حریفم.
کلافه شقیقه‌اش را فشرد. از لفظ خاطرخواه بدش می‌آمد‌. کاش می‌توانست همین الان پشت به همه چیز کند و برود پی کار خودش.